جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

تاریخ بروزرسانی :
۲۳ آذر ۱۴۰۱

طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی ، مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دوره‌ ساسانی است که در شمال‌غربی شهر کرمانشاه در غرب ایران واقع شده است.وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح‌فزا تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است.طاق بستان در زبان بومی (کردی) طاق وسان گفته می‌شود. سان به معنی سنگ می‌باشد و به این ترتیب طاق بستان طاق سنگی معنی می‌دهد. این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او طاق بستان را انتخاب کردند که در بین راه جاده‌ ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پر‌آب بود.

بستان طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

سنگ نگاره های تاج گذاری

طاق بستان شامل سنگ‌نگاره‌ تاج‌گذاری اردشیر دوم و دو طاق می‌باشد که طاق کوچک‌تر شاهپور دوم و سوم و طاق بزرگ‌تر خسرو پرویز را به تصویر کشیده است. در سمت راست طاق کوچک‌تر و در بیرون از طاق سنگ‌نگاره‌ای تراشیده شده که تاج‌گذاری اردشیر دوم را نشان می‌دهد.طاق بزرگ‌تر به پهنای ۵/۷ متر، ارتفاع حدود ۹ متر و به عمق ۵/۶ متر و طاق کوچک‌تر به پهنای ۶ متر، به ارتفاع حدود ۵ متر و به عمق ۵/۳ متر می‌باشد.

طاق بستان 1 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

 

بخشهای مختلف طاق بستان

طاق بستان در گذشته نام روستایی در ۹ کیلومتری شهر کرمانشاه بود. با گذر زمان و توسعه شهری، این روستا در محدوده شهری قرار گرفت و به یکی از محله‌های این شهر تبدیل شد که در حال حاضر در شمال شرقی کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه نقوش بر دامنه کوه و در کنار دریاچه‌ای قرار دارد که به دریاچه طاق بستان شناخته می‌شود. در گذشته این محل با آب و هوای مطبوع و طبیعتی که داشته، مکانی برای تفریح و شکار شاهان ساسانی بوده است و نقش‌های حجاری شده نیز نشان‌دهنده این موضوع است.
طاق بستان از سه بخش عمده تشکیل شده. طاق بستان دو ایوان اصلی دارد. دو طاق به هم متصل هستند و از جنس سنگ خام خاکستری رنگ در دل کوه حفر شده‌اند. در تمام این سال‌ها گیاه و جلبک روی این سنگ‌ها رشد نکرده و یکی از نکات قابل توجه در انتخاب مواد اولیه را نشان می‌دهد. مجموعه زیبای طاق بستان با سه بخش اصلی‌اش یکی از زیبا‌ترین آثار به جا مانده از دوران ساسانی است.

بستان 1 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

سه بخش اصلی مجوعه طاق بستان شامل موارد زیر است:

طاق بزرگ طاق بستان که به ایوان بزرگ هم شهرت دارد. مربوط به زمان پادشاهی خسروپرویز و در سال های ۵۹۰-۶۲۸ میلادی است.
طاق کوچک طاق بستان که ایوان کوچک هم شهرت دارد، تصویر برجسته‌ شاپور سوم در سال‌های ۳۸۰-۳۸۳ میلادی است.
نقش برجسته یا کتیبه تاج گذاری اردشیر دوم مربوط به سال های ۳۸۰- ۳۸۳ میلادی.
همه نقش‌هایی که روی کتیبه ها و سنگ‌های مجموعه‌ طاق بستان حک شده با چنان ظرافت و دقت استادانه‌ای شکل گرفته که می‌توانید همه جزییات را در آنها ببینید.

طاق بزرگ، تاج گذاری خسرو پرویز

مهم‌ترین اثر در طاق‌بستان، طاق بزرگ با سنگ‌نگاره تاج‌گذاری خسرو پرویز است که دارای ایوانی با فضای تقریبا مربعی حدود ۸ متر در ۸ متر است. با ارتفاع حدود ۱۲ متر. کناره ورودی طاق، سنگ‌نگاره‌ای از فرشتگان بال‌دار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقش‌های فیل، اسب و قایق خواهید دید که نمادی از مراسم بزم و شادی در آن روزها بوده است. در سترگ‌ترین طاق، سه تندیس مشاهده می‌شود. شاه در میان، فروهر در سوی راست وی، که مانند تاج‌گذاری اردشیر دوم است و آناهیتا در سوی چپ شاه. آناهیتا ایزدبانوی آب‌هاست و نمود خرمی و سرسبزی. در این تصویر شاه در میان و در سمت راست وی فروهر قرار دارد.

فروهر تاجی کنگره‌دار بر سر دارد و حلقه فر ایزدی را به شاه می‌دهد. لباس شاه و نگاره فروهر تا حدی یکسان است. هر دوی آن‌ها شلواری چین‌دار به پا دارند که توسط بندی به مچ پایشان چسبیده است. هم‌چنین هر دو دارای کمربند و دست‌بند هستند. درسمت چپ شاه، میترا قرار دارد.در زیر نقش تاج‌گذاری خسرو پرویز سواری زره‌پوش سوار بر اسب قرار دارد.

نقش‌برجسته تاج‌گذاری اردشیر دوم در طاق بستان

این نقش برجسته نخستین نقش برجسته طاق بستان است که در کنار طاق کوچک قرار دارد. در سمت راست ایوان کوچک، سنگ‌نگاره‌ای وجود دارد که صحنه تاج ستانی اردشیر دوم، نهمین شاه ساسانی را نشان می‌دهد. در این صحنه، شاه ساسانی (اردشیر دوم) به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از اهورا مزدا می‌گیرد، درحالیکه زرتشت یا بقولی میترا با هاله‌ای از نور در سمت چپ، پشت سر او قرار دارد. زیر پای اردشیر دوم، ژولیان امپراتور روم که در جنگ اسیر شده است قرار دارد.

شاه ساسانی چشمانی درشت و ابروانی برجسته دارد. ریش او مجعد و موهای سرش به صورت انبوه بر روی شانه‌ها آویخته شده‌است. وی گوشواره‌ای بر گوش و گردنبندی در گردن و دستبندی در مچ دارد. گوشواره او به شکل حلقه مدوری است که گوی کوچکی به آن آویزان است. گردنبند او نیز شامل یک ردیف مهره‌های مرواریدی درشت است. از قرار معلوم امشاسپند واسط بین آدمیان و اهورا مزدا، وهومن (بهمن) بوده است چه در گزیده‌های زاتسپرم می خوانیم: «وهومن زرتشت را به آسمان برین فراز برد که همه روشنی بود، که فروغ جاویدان و بی انتها بود که اهورا مزدا بود به سان روشنایی محض و خالص» (تاریخ مطالعات ایرانی، هاشم رضی صفحه ۲۴۶)؛ لذا تصویر پشت سر اردشیر دوم امشاسپند وهومن است. در تصویر زیر اردشیر دوم در وسط، اهورا مزدا سمت راست و زرتشت سمت چپ او است.

طاق بستان 11 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

 

طاق کوچک، مراسم تاجگذاری شاهپور دوم و سوم:

طاق کوچک در میان سنگ‌نگاره تاج‌گذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار دارد که دارای فضای مستطیل شکل حدود ۵ در ۵ است و مراسم تاج گذاری شاهپور دوم و سوم را به تصویر می‌کشد، این طاق دارای دو نقش در بالای دیوارهٔ طاق و دو کتیبه‌است. این کتیبه‌ها به خط پهلوی کتیبه‌ای هستند و برگردان آن به فارسی چنین است:

برگردان سنگ نبشتۀ شاهپور سوم (۱۳ سطر در پهلوی)

این پیکری است از بغ مزداپرست، خدایگان شاپور،شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد،فرزند بغ مزادپرست خدایگان شاپور،شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد،نوۀ خدایگان هرمز شاهنشاه

برگردان سنگ نبشتۀ شاهپور دوم (۹ سطر در پهلوی)

این پیکری است از بغ مزداپرست. خدایگان شاپور،شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد.فرزند بغ مزادپرست، خدایگان هرمز،شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد،نوۀ خدایگان نره شاه شاهان

سنگ نگاره دوره قاجار در طاق بستان

در بخش بالایی دیوار سمت چپ ایوان بزرگ، سنگ نگاره ای از دوره قاجار با کتیبه ای به خط نستعلیق حجاری شده است. در این سنگ نگاره محمد علی میرزا دولتشاه بر روی تختی نشسته، صورتی فربه، ریشی بلند و سیبلی تاب دار دارد. تاج او از نوع تاج کنگره دار و شبیه تاج پدرش فتحعلی شاه است. پیراهن چین دار قرمز رنگی به تن دارد. کمربندی به کمر بسته، پایین آن حمایلی دیده می شود. به حمایل او شمشیر و خنجری آویزان است.

در سنگ نگاره مربوط به دوره قاجار محمدعلی میرزادر حالت نشسته دیده می‌شود.در سنگ نگاره مربوط به دوره قاجار محمدعلی میرزادر حالت نشسته دیده می‌شود.

در کنار اوشعری از «بسمل» شاعر کرمانشاه در مدح او نگاشته شده است. در این شعر، شاعر کوه طاق بستان را به کوه طور و جمال دولتشاه را به جمال حضرت موسی تشبیه کرده و خسرو پرویز را نیز دربان محمد علی میرزا معرفی کرده است.

عمادالدوله

در سمت راست او، امام قلی میرزا معروف به عمادالدوله به حالت ایستاده، با صورتی سه رخ و بدنی تمام رخ نقش شده است. او دارای ریش کوتاه سیاه رنگی است و تاج جواهر نشانی بر سر دارد. لباسش پیراهن گشاده بلندی است که متأسفانه رنگ آن از بین رفته است. وی خنجری در کمر بسته و شمشیری در غلاف به سمت چپ آن آویخته است. در سمت چپ محمدعلی میرزا، پسر دیگرش «محد حسین میرزا» نقش شده است. متأسفانه جزییات صورت وی از بین رفته است. تاج او از نوع تاج های کنگره دار و لباسش پیراهن سبز رنگ بلندی است. وی شمشیری در غلاف به حمایلش بسته است.

در جلوی محمد علی میرزا، «آقا غنی» به حالت ایستاده، با صورت و بدنی تمام رخ نقش شده است. تاج او مخروطی شکلف لباسش بلند و قرمز رنگ و به حمایلش خنجری آویزان است.

در سمت چپ سنگ نگاره، کتیبه ای به خط نستعلیق نوشته شده است. این کتیبه به صورت وقف نامه و مضمون آن حاکی از اختصاص درآمد سه دانگ از مزارع «کبودخانی» برای انجام مراسم عزاداری امام حسین(ع) در ماه عاشورا و سایر عزاها است. طبق کتیبه، این سنگ نگاره در سال ۱۲۳۷ ه.ق به دستور آقا غنی – خواجه باشی محمد علی میرزا – و توسط میرزا جعفر سنگ تراش حجاری شده است.

طاق بستان 17 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

تاریخچه طاق بستان

پادشاهان ساسانی، پیرامون مجموعه‌ تاریخی تخت جمشید را اولین مکان انتخابی برای تراشیدن تندیس‌های دوران حکومت خود، در نظر گرفته‌اند. ولی پس از پادشاهی اردشیردوم (پادشاه ساسانیان در سال‌های ۳۷۹ تا ۳۸۳ میلادی)، به دستور وی و بعد از رسیدن به پادشاهی، طاق بستان از میان سایر مناطق ایران برگزیده شده و این محل را بهترین مکان برای ایجاد سنگ‌نوشته‌های سلطنت خود برشمرد.

شاید بتوان مهم‌ترین دلیل این امر را موقعیت جغرافیایی آن که در بین راه جاده‌ی ابریشم (شاه‌راه مهم بازرگانی در قاره‌ی آسیا که غرب، شرق و جنوب آسیا را به یکدیگر و شرق قاره‌ی اروپا را به شمال قاره‌ آفریقا پیوند داده است) قرار گرفته و از طبیعت بکر و زیبایی برخوردار است، بیان کرد. چشمه‌ای زیبا و چشم‌نواز در این منطقه به چشم می‌خورد که از آبی گوارا و مطبوع برخوردار بوده و زیبایی دوچندانی به محیط اطراف خود بخشیده است. البته در این محوطه بناهای دیگری بوده است که اکنون دیگر وجود ندارند. در این، محل بقایای پلی در سمت شرقی نقش برجسته اردشیر دیده می‌شود. سنگ‌نگاره‌ای نیز در سال‌های اخیر در بالای چشمه طاق‌ بستان کشف شده است.

طاق بستان در کتاب مسعودی

نظرات متعددی در مورد تاریخچه‌ این مجموعه‌ باشکوه تاریخی وجود دارد که هرکدام در نوع خود جالب و شنیدنی است؛ در کتاب مسعودی اشاره شده، حجاری‌های صورت گرفته در طاق‌ بستان را یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخ معرفی کرده و بر این باور است که این منطقه از کشور، حدود ۱۳ قرن پیش، به‌عنوان باغ‌‌های پادشاهان ساسانی استفاده می‌شد.

آرتور کریستنسن نیز، مجموعه‌ طاق‌ بستان را زیارتگاه آناهیتا برشمرده و معتقد است که اولین پادشاهان ساسانی، تا نرسی (نوه‌ی یزدگرد سوم و از پادشاهان ساسانی) تصاویر خود را در صخره‌ها و سنگ‌های عظیم اطراف مجموعه‌ی تخت جمشید، حکاکی کرده‌اند. برخی از باستان‌شناسان و مورخان، قدمت این مجموعه را‌ که متشکل از چندین سنگ‌نوشته (کتیبه‌های سنگی) است، به دوران حکومت پادشاهان ساسانی که به قرن سوم میلاد باز می‌گردد، تخمین زده‌اند.

کارکرد طاق بستان

در مورد کاربری طاق بستان هنوز نظر دقیقی به دست نیامده، برخی از محققین معتقدند این بنا یادبود الهه آناهیتا است. آناهیتا ایزد بانوی، آب های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است. اما برخی دیگر بر اساس نوشته‌های به جا مانده از مورخین آن را کاخ نا تمام خسرو پرویز می‌دانند.

طاق بستان 9 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان ثبت جهانی شده است؟

متاسفانه طاق بستان سالهاست در آرزوی ثبت جهانی شدن است. سال ۲۰۰۷ خانم ملیحه مهدی آبادی، مدیر سایت طاق بستان، تلاش بسیاری کرد و کتیبه بیستون ثبت جهانی شد. بسیاری در انتظار ثبت سایت طاق بستان بودند اما تا امروز با وجود تلاش‌ها به دلیل ساخت و سازهای بسیار زیاد در عرصه و حریم طاق بستان، ثبت جهانی این اثر محقق نشده است.

ریشه نام طاق بستان

سیاحان، مورخان و جغرافی‌نويسان دوره اسلامی، از اين محوطه با نام‌های متفاوتی ياد کرده‌اند. ابن فقیه و ابن رسته اين مکان را «شبديز»، ياقوت حموی آن را «قصر شیرين»، حمدالله مستوفی «طاق بسطام» و برخی ديگر آن را «طاق بهستون»، «طاق بیستون» و «تخت بستان» نامیده‌اند. مردمان محلی نیز اين محوطه را با نام «طاق وُسان» و «طاق بُسان» می‌شناسند.

امروز نیز این مجموعه نقش برجسته با نام طاق بستان شناخته می‌شود که در گویش کرمانشاهی یا کردی کرمانشاهی، «تاق وه سان»، تلفظ می‌شود. در واقع «تاق» به‌معنای «طاق» و «وه» به‌معنای« از» و «سان» به‌معنای «سنگ» است. بنابراین طاق بستان یعنی طاقی از سنگ است. تاق نیز واژه‌ای فارسی و طاق معرب آن است؛ بنابراین نوشتن آن به‌صورت تاق درست‌تر است.

طاق بستان 20 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

نقش برجسته شکار گوزن

صحنه‌ مربوط به شکار گوزن، درون قابی به ابعاد ۳٫۹ متر عرض و ۵٫۸ متر طول تشکیل شده است. می‌توان تصاویر فیل‌بانانی را که در سه ردیف قرار گرفته‌ و گوزن‌ها را به‌وسیله‌ی دروازه‌ای که در قسمت راست حصار قرار گرفته است، به درون شکارگاه هدایت می‌کنند، مشاهده کرد. در واقع این گوزن‌ها در پی چندین گوزن دست‌آموز که با روبانی به گردن قابل تشخیص بوده، متواری هستند. تصاویر شاه نیز سوار بر اسب خویش، درون شکارگاه و در سه بخش ارائه شده است. وی شمشیری مرصع‌گونه را به کمر خود آویزان کرده و کمانی را بر گردن خود قرار داده است. پشت او زنی را مشاهده خواهید کرد که چتری بر فراز سر پادشاه قرار داده است.

بستان 8 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

همچنین سه ردیف از زنان را پشت سر شاه حکاکی کرده‌اند که هرکدام به حالاتی متفاوت نمایش داده شده‌اند. در دو ردیف نخست، زن‌ها به حالت احترام ایستاده و ردیف سوم نیز زنانی که در حال نواختن آلات موسیقی هستند، به تصویر کشیده شده‌اند. تصاویر افرادی که در حال رام کردن گوزن‌ها حکاکی شده است، به‌صورت ایستاده و در حال نواختن چنگ و دست زدن نمایش داده شده‌اند. در بخش بعدی صحنه‌ی شکار گراز، می‌توان شاه را در حال شکار دید. وی سوار بر اسبی است که چهار نعل در حال تعقیب گوزن‌ها می‌تازد. در بخش انتهایی این تصویر نیز شاه را کمان به گردن که نشان‌دهنده‌ی اتمام شکار است، مشاهده خواهید کرد. در قسمت چپ حصار، چهره‌ی چند شترسوار را که گوزن‌های شکارشده را حمل می‌کنند، حکاکی کرده‌اند. در ادامه به توضیحات کامل‌تری در مورد این صحنه خواهیم پرداخت.

طاق بستان 19 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

نقش برجسته شکار گراز

طبق برآورد کارشناسان معماری و باستان‌شناسان، به نظر می‌رسد که سازندگان این اثر تاریخی، صحنه‌ شکار گراز را نیز داخل قابی به عرض ۴٫۱۳ متر و طول ۵٫۷ متر، حجاری کرده‌اند. در بخش چپ آن، ۱۲ فیل که در پنج ردیف عمودی قرار گرفته‌اند، حضور دارند که تصویر دو سوار روی هر یک از آن‌ها، نقش بسته است. به نظر می‌رسد که فیل‌بانان، مشغول بیرون کشیدن گرازها از پناهگاه باتلاقی به درون نیزارها هستند. برفراز صحنه‌ی شکار گراز، قایق پارویی مشاهده می‌شود که پنج نفر درون آن‌ها در حال دست زدن حکاکی شده‌اند. تصویر دو پاروزن را نیز می‌توانید درون قایق مشاهده کنید.

شاه داخل قایقی که در اطراف آن، نوازندگان زن حضور دارند، درست در مرکز صحنه‌ شکار، به چشم می‌خورد. او با تیر و کمان خود، به‌سمت دو گرازی که به‌سمت او در حال گریز هستند، تیراندازی می‌کند. داخل قایق پادشاه نیز تصویر چهار شخص دیگر نیز وجود دارد که به نظر می‌رسد نفرات اول و آخر، پاروزن‌ها، نفر دوم خدمتکار شاه و چهارمین نفر نوازنده‌ چنگ است. در پشت قایق پادشاه، قایق دیگری به تصویر کشیده‌ شده که حامل چهار نوازنده‌ زن است. به نظر می‌رسد آن‌ها در حال نواختن چنگ هستند. در قسمت راست صحنه، انتهای شکار گراز به نمایش گذاشته شده است.

پایان شکار

استادکاران، تصویر شاه را در حالت ایستاده و داخل قایق به‌گونه‌ای که کمان خود را به نشانه‌ی پایان شکار در دست چپ خویش گرفته است، حکاکی کرده‌اند. در این صحنه، در کمر وی شمشیری وجود نداشته و در اطراف سر او نیز هاله‌هایی از نور مشاهده می‌شود. در پشت قایق پادشاه نیز می‌توان قایق دیگری را یافت که درون آن، چندین نوازنده‌ زن، در حال نواختن هستند. در بخش پایانی تصویر نیز تصویر پنج فیل‌سوار که در حال جمع کردن اجساد گرازهای کشته شده به‌وسیله‌ خرطوم‌ فیل‌ها هستند، وجود دارد. هیبت خدمه نیز در حالی که ضربه‌ نهایی را به‌وسیله‌ گرزهای خود به شکارها وارد می‌کنند، منقوش شده است.

درون قاب نیز در بخش بالایی، گرازهایی را که شکار شده‌اند روی فیل‌ها حکاکی کرده و در پایان هنرمندان سنگ‌تراش و استادکاران خوش‌ذوق ایران کهن، در قسمت پایین تصویر، نقش گرازهایی را که روی زمین قرار داده شده‌ و خدمه در حال بریدن و قطعه قطعه کردن اعضای بدن آن‌ها هستند، به تصویر کشیده‌اند.

طاق بستان 12 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

نقش برجسته اسب سوار زره پوش

پیش‌تر نیز به تصویر اسب‌سواری زره‌پوش در طاق بستان کرمانشاه، اشاره شد. البته هویت این سواره که در پایین تصویر تاج‌گذاری خسروپرویز مشاهده می‌شود، مشخص نیست. اما احتمالات متفاوتی در مورد آن ذکر شده است. برخی باستان‌شناسان وی را یک رزم‌جو، برخی دیگر آن را متعلق به خسروپرویز و تعدادی نیز او را پیروز ساسانی می‌پندارند. به هرحال این سوار هر که هست، قطعا نشان‌دهنده‌ی فر و قدرت پادشاه و ایرانیان خواهد بود. حکاکان این اسب‌سوار، آن را با چهر‌ه‌ای به‌صورت سه ربعی و بدنی تمام رخ که پشت اسبی قوی نشسته‌ است، نشان داده‌اند.

این فرد کلاه‌خودی که تمام چهره‌اش را پوشانده و تنها چشمانش را نشان می‌دهد بر سر داشته و روی آن نیز تاجی قرار داده است. نواری متشکل از دو ردیف مروارید، روی پایه‌ی تاج را تزیین کرده که به‌وسیله پاپیونی پشت سر بسته شده است. بخش حاشیه بالای تاج نیز توسط شیارهای عمودی به‌طرز زیبایی تزیین شده است. بالای تاج، موهای سر سوارکار نیز به‌شکل پر و انبوه و بدون داشتن هیچگونه پوششی که با پاپیون و دو روبان بسته شده است، نشان داده می‌شود.

پوشش سوارکار

پیراهنی که وی به تن دارد، بلند بوده که با استفاده از تصاویر مرغ و ارغن، تزیین و جلوه‌ای زیبا به خود گرفته است. زرهی متشکل از بافت زنجیر نیز روی پیراهن سوار دیده می‌شود که تا روی زانوی وی، پیشروی کرده است. کمربند بسته شده روی کمر با کمک طرح‌هایی به‌شکل دایره، تزیین شده و در بخش انتهایی آن، حمایلی بسته که توسط شکل‌های هندسی به‌صورت لوزی و دایره تزیین شده است. این سوار، تیردانی را به حمایل مذکور متصل کرده که نشان از رزمی بودن وی دارد. نیزه‌ بلندی که در دست وی دیده می‌شود و همچنین سپر دایره‌ای شکل که احتمالا برای دفاع مورد استفاده قرار می‌گرفته است، از دیگر اشیا حکاکی شده در صحنه‌ این سوارکار به شمار می‌آید.

روی صورت، سینه‌ و کپل اسب نیز منگوله‌هایی به‌عنوان تزیین قرار داده شده است. روی منگلوله‌های کپل، می‌توان تصویر انسانی با سه سر را مشاهده کرد. همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، هویت اصلی این سوار مشخص نیست و نظرهای گوناگونی در مورد آن ذکر شده است. برخی از تاریخ‌نویسان و جغرافی‌دانان از جمله ابن فقیه، ابن رسته، ابودلف، مسعودی و یاقوت، آن را متعلق به خسروپرویز دانسته که روی اسب مشهور و محبوب خود، شبدیز، مشاهده می‌شود.

نقش برجسته محمد علی میرزا

در قرن ۱۹ میلادی کتیبه‌ای نقش برجسته، توسط محمدعلی میرزا در زمان حکومت قاجار، در مجموعه‌ طاق بستان کرمانشاه، صورت گرفته است که تأسف زیادی را در بردارد. این دستکاری‌های انجام شده، صدمات و آسیب بسیاری را به این مجموعه‌ عظیم و شگفت‌انگیز ایران کهن وارد ساخته ست. در واقع ناهماهنگی و بی‌ارزش بودن تصویر مجسمه‌ محمدعلی میرزا (پسر فتحعلی شاه قاجار)، به‌گونه‌ای است که ناصرالدین شاه در سفرنامه‌ای که از خود به یادگار گذاشته است، چنین می‌نویسد:

بالای این صفحه آغاغنی، خواجه پاشی محمدعلی میرزای مرحوم که از طوالش گیلان بوده، زحمت کشیدن صورت مرحوم شاهزاه را نشسته و حشمت الدوله پسرش و پسر کوچک‌تر را داده است حجاری کرده. خود آغاغنی را هم با هیئت مکروه ایستاده در جلوی شاهزاده نقش کرده‌اند. طوری به او بیفتاده که واقعا مهوع است و طاق را ضایع کرده است و بسکه بد حجاری شده روی اشکال را رنگ آمیزی کرده‌اند. الحق مایه‌ تضییع طاق شده است.

بستان 7 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

در طاق کوچک طاق بستان دو کتیبه به خط پهلوی باقی مانده است

سازندگان طاق کوچک مجموعه‌ طاق‌ بستان، این بخش را به‌صورت فضایی به‌شکل مستطیل با ارتفاعی حدود ۵/۳ متر، عرض ۵/۹ متر و عمق ۳/۸ متر در نظر گرفته‌اند. در طرفین بخش ورودی آن، می‌توان دو جرز به‌صورت چهارگوش که از ارتفاعی بالغ بر حدود ۳/۷ متر و پهنایی حدود ۹ سانتی‌متر برخوردار است، مشاهده کرد.

بر فراز این جرزها، اتاقی برخوردار از قوسی نیم‌دایره‌ای شکل که به‌اندازه‌ ۱۰ سانتی‌متر از سطح درونی جرزها عقب‌تر قرار گرفته‌ است، وجود دارد. بخش دیوار انتهایی، این طاق را به دو بخش تقسیم‌بندی کرده است. قسمت فوقانی، یکی از این بخش‌ها را تشکیل می‌دهد که از طاقچه‌ای به عمق ۳۰ سانتی‌متر و ارتفاعی حدود ۲/۹۳ متر تشکیل شده است. در طاق کوچک‌ تزیینات کمتری نسبت به طاق بزرگ‌ به کار رفته است این در حالی است که باستان‌شناسان، اهمیت طاق کوچک‌ را بیشتر از دیگری دانسته و آن را ارزشمندتر معرفی کردند. چراکه این بخش از مجموعه‌ تاریخی، بهره‌مند از دو کتیبه‌ی سنگی منقوش به خط پهلوی است که در طرفین آن قرار گرفته است. در انتهای غار نیز می‌توان تصویر برجسته‌ دو فرد را مشاهده کرد.

طاق بستان 13 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق کوچکتر

در طاق کوچک نیز تصاویر و نقش‌هایی از چهر‌ه‌های پادشاهانی همچون شاپور دوم و شاپور سوم حجاری شده است که در نوع خود جالب و قابل‌توجه خواهد بود. در واقع تصاویر شاپور دوم و سوم، دو تندیس موجود در طاق کوچک را تشکیل می‌دهد. محققان تصاویری را از این دو پادشاه بازسازی کرده‌اند که در میان نگاره و طاق بزرگ قرار گرفته است. این تصاویر از دو نقش بر فراز دیواره‌ طاق و دو کتیبه برخوردار است. کتیبه‌های ذکر شده با خط پهلوی منقوش بوده که حکایت تصاویر را برای بینندگان بازگو می‌کند.

طبق نوشته‌هایی که در کنار تصاویر پیکره‌های موجود در این بخش حک شده است، می‌توان هویت اصلی آن‌ها را کشف کرد. کتیبه‌ای که متعلق به شاپور دوم است، از ۹ خط برخوردار بوده که باستان‌شناسان آن‌ را این‌گونه ترجمه کرده‌اند:

این پیکری از بغ مزدا پرست. خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد. فرزند بغ مزدا پرست، خدایگان هرمز، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه‌ی خدایگان نرسه شاه شاهان

در سنگ‌نوشته‌ی متعلق به شاپور سوم نیز ۱۳ سطر وجود دارد که معنای آن‌ها چنین است:

این پیکری است از بغ مزدا پرست، خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از یزدان دارد، فرزند بغ مزدا پرست خدایگان شاپور، شاهنشاه ایران و انیران که چهر از ایزدان دارد، نوه‌ی خدایگان هرمز و شاهنشاه

طاق بستان 3 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

آسیب‌های طاق بستان

طبق نقل قول‌ها، به نظر می‌رسد که فرشی متشکل از جواهر کف طاق بستان پهن بوده که متأسفانه در زمان حمله‌‌ اعراب به ایران، بین فرماندگان عرب به‌عنوان غنیمت جنگی تقسیم‌بندی شده است. تجاوز و حمله به این مجموعه‌ شگفت‌انگیز تاریخی بارها و بارها صورت گرفته که آسیب‌های فراوانی را به آن وارد ساخته است. بویژه در مدت زمان حضور نیروهای استالین و انگلیسی، تخریب‌ها و خسارت‌های بسیاری را بر پیکره‌ طاق بستان کرمانشاه وارد کرده‌اند که تأسف‌بار است.

طاق بستان 15 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

هرچند با وجود این همه آسیب، باز هم می‌توان شکوه، عظمت و زیبایی این اثر باستانی را به وضوح مشاهده کرد. کتیبه قاجاری محمد علی میرزا نیز به نوبه خود موجب آسیب زدن به این حجاری باشکوه دوران باستان شده است. عوامل طبیعی نیز مانند ترک برداشتن دیواره‌های طاق به‌دلیل رانش زمین، به مرور زمان موجب نفوذ آب و تجمع خزه‌ها و در نتیجه محو شدن بخشی از نقوش این طاق‌ها می‌شود.

طاق بستان 6 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

موزه سنگ طاق بستان

بعد از گشت‌وگذار در محوطه طاق بستان می‌توانید از موزه سرستون های طاق بستان این مجموعه که در شمال بلوار طاق بستان قرار دارد دیدن کنید. در این محل، در فضایی باز آثاری سنگی از دوره‌های ساسانی و اسلامی مانند سرستون‌های ساسانی با نقش‌های چون آناهیتا، اهورامزدا و درخت زندگی، نیم تنه منتسب به خسرو پرویز بقایایی از کاخ قاجاری قصرشیرین در معرض نمایش قرار دارند. علت نام‌گذاری این موزه به نام موزه سنگ، به‌علت وجود همین آثار سنگی است.

طاق بستان 8 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان 7 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

بستان 2 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

بستان 3 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

بستان 4 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

بستان 5 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

بستان 6 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان 2 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان 4 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان 10 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان 14 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان 18 800x533 طاق بستان ، شکارگاه شاهان ساسانی

طاق بستان کجا قرار دارد؟

 اگر بلوار طاق بستان را به سمت شمال بروید، به میدانی می‌رسید؛ بعد از آن میدان تا ورودی طاق راهی نیست.

دلیل اهمیت طاق بستان چیست ؟

طاق بستان شامل مجموعه مهمی از نقش برجسته‌ها و کتیبه‌های عصر ساسانی می‌شود.

جاهای دیدنی اطراف طاق بستان کجاست ؟

موزه سنگ، نهر روبه‌روی بنا، کوه طاق بستان، پارک شرقی و پارک کوهستان

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 2 میانگین: 5]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

  • محمد

    آثار به جا مانده از دوران باستان حس غرور و افتخار و شعفی خاص در من پدید آورد به خود میبالم از ایرانی بودنم

    ۸ بهمن, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • کامران فاضلی

    طاق بستان یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران است که در شهر کرمانشاه واقع شده است، بنایی باشکوه و جادویی از دوره ساسانیان.

    ۴ بهمن, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • حسن حسن زاده

    واقعا هنر فرهنگ ايران بي همتا است طاق بستان واقعا ديدني اگه تا بحال نديد حتما بازديد داشته باشيد تا به زيباي بي نهايتش پي ببريد

    ۲۹ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    تخت جمشید روستای کندوان زیبایی های گیلان سد شاه عباسی طبس اماکن دیدنی یزد