روستای سنگی ورکانه در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر همدان قرار دارد.این روستا که از توابع بخش مرکزی شهرستان همدان است. از شمال شرقی به کوه سردره، از غرب به روستای سیمین، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ. از شرق به کوه قره داغ و از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می‌شود.هسته اولیه این روستا که پیرامون قنات روستا شکل گرفته، قدمتی نسبتاً طولانی دارد و سابقه تاریخی آن به اوایل دوره صفوی مربوط می‌شود.مردم روستای ورکانه به زبانهای آذری، فارسی و کردی سخن میگویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.
ریشه نامگذاری
در گویش کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه می‌باشد. ارتفاع این روستا از سطح دریا، ۲۲۵۰ متر است و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد است. رودخانه ارزان فرد نیز از غرب روستای ورکانه عبور می‌کند.
روستای ورکانه به دلیل اینکه در پیرامون آن معادن سنگ به فراوانی مشاهده می‌شود، نام ورکانه را به خود گرفته و وجه تسمیه روستای ورکانه را معادل محلی که در نزدیکی معدن یا ورکان است. آورده‌اند و شاید ورکانه را به دلیل قرار گرفتن این روستا در کنار رود و جوی آب به این نام خوانده اند. زیرا در زبان کردی، کانه به معنای چشمه است.روستای ورکانه همدان یکی از ۶ روستای گردشگری همدان است که نام آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و به عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح شد.
معماری روستا
این روستا به لحاظ کار و استفاده از مصالح بومی و محلی به خصوص مصالح سنگی منحصر به فرد است . کاربرد سنگ به صورت یک مصالح عام و متعارف در چهره و سیمای روستا خودنمایی می‌کند.کاربرد سنگ نه تنها در پی، بلکه در قسمت اعظم بناها در ساخت دیوارهای باربر و دیوارهای محوطه و حیاط‌ها مورد استفاده قرار گرفته است اکثر سنگ لاشه است .که توسط ملات گل کار شده و پهنای این دیوارهای سنگی در طبقه همکف به یک متر هم می‌رسد و تنها عامل اتصال در دیوارهای سنگی نیز استفاده از تیرهای چوبی است.
سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر انواع مصالح متعارف ساختمانی در ابنیه روستای ورکانه است. عنصر سنگ به عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه بیش از هر چیز در بازدید از روستا به چشم می‌خورد . به نظر می‌رسد کاربرد سنگ در روستا به علت فراوانی این عنصر در روستا و سختی و مقاومت آن در برابر تغییرات جوی و همچنین کمبود آجر و خشت در منطقه بوده است.
خانه های قدیمی روستا با استفاده از مصالح بومی سنگ، چوب، خشت و گل ساخته شده اند. به دلیل سرمای سخت زمستانی دیوارهای ضخیمی دارند.سقف اکثر خانه ها مسطح است و با تیرهای چوبی و اندود کاهگل و یا قیرگونی پوشیده شده اند. همچنین جهت خانه ها به دلیل استفاده حداکثر از نور آفتاب رو به جنوب می باشد. در بافت جدید روستا، استفاده از الگوی معماری جدید و مصالح نو رواج بیشتری دارد.
قدمت روستا
پیشینه روستای ورکانه به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد و آنچه از تاریخ برمی‌آید اینکه نخستین و قدیمی‌ترین محله آن، محله درب مسجد است.این روستا مجموعه ای از چند محله است که هر کدام از چندین واحد همسایگی و مسکونی تشکیل شده اند . در محله درب مسجد که قدیمی‌ترین محله روستای ورکانه به شمار می‌رود مسجد، حمام و مخابرات قرار گرفته است.در محله کردها نیز که در شرق روستای ورکانه و ورودی آن جای گرفته، تنها مدرسه روستا واقع شده است و خرمن جا که به محله خرمنی معروف است در این محله قرار دارد.
محله عباس‌آباد سومین محله روستاست که در مناطق تازه توسعه یافته قرار دارد و غیر از نانوایی و یک آسیاب، کاربری دیگری در آن استقرار ندارد.در روستای ورکانه مانند سایر روستاهای استان، ریش‌سفیدان جایگاه خاصی دارند و در زمانهای قدیم نیز نظام تصمیم‌‌گیری و قدرت بر اساس ارباب رعیتی بوده است.
مشاغل مردم
مشاغل عمده مردم روستای ورکانه زراعت و دامداری است. گروهی از مردم نیز به تولید صنایع دستی اشتغال دارند. گندم، جو، نخود، لوبیا، سیبزمینی. علوفه و سبزیجات از محصولات عمده زراعی و گردو، انگور، زردآلو و سیب از محصولات باغی روستا هستند. گوشت، پشم و فرآورده های لبنی مرغوب از تولیدات دامی روستا به شمار می آیند.
روستای کوهستانی ورکانه بافت مسکونی متمرکزی دارد. چشمه های فراوان میان روستا، مناظر بکر باغهای گردو، درختان سر به فلک کشیده مثمر و غیرمثمر، از جمله زیباییهای منحصر به فرد طبیعی این روستا به شمار می آیند. کوچه باغهای پیچ در پیچ، خانه های قدیمی با پنجره های کوچک و مشبک چوبی، معماری سنتی زیبایی را به نمایش میگذارد.فضاهای کالبدی و معماری روستا در پاسخگویی به نیازهای معیشتی و نوع فعالیتهای خانوار و جامعه روستایی شکل گرفته است.
جاذبه‌های گردشگری روستای ورکانه
جریان رودخانه های فصلی سیمین و ورکانه، جریان دایمی آب قنات روستا و چشمه سارهای آن به ویژه در بهار و تابستان، طراوت خاصی به روستا میبخشند.باغات سترده گردو، زردآلو، انگور و سیب، جلوه ویژهای به روستا بخشیده و زیبایی دلپذیری پدید آورده‌اند. کوههای اطراف روستا و درههای خان و جن، در فصول مختلف به ویژه در بهار که سرشار از طراوت و سرسبزی میشوند، مناظر زیبا و دلفریبی را ایجاد می‌کنند.
آثار تاریخی و مذهبی جالب توجهی در روستا وجود دارد .که از میان آنها میتوان به ساختمان مسجد روستا در بافت قدیمی، اصطبل پرورش اسب با معماری خاص سنگی و قلعه مهری خانم که به شکل چلیپا ساخته شده و نیز معماری سنگی روستا اشاره کرد. آرامگاه امامزاده غیب در بین مردم روستا احترام و ارزش زیادی دارد.
موسیقی
موسیقی رایج در میان مردم روستای ورکانه شامل ترانه هایی با اشعار باباطاهر عریان و بایاتیهای آذری با موسیقی عاشیقی است که در مراسم شادی و عروسیها مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین نوعی موسیقی محلی به نام سربازی و سه پا نیز در میان مردم روستا رواج دارد.
از انواع بازیهای محلی روستا میتوان به گردوبازی، قاپبازی و الک و دولک اشاره کرد. این بازیها صرفاً به منظور گذراندن اوقات فراغت نمیباشد، بلکه نوعی تمرین برای آماده سازی و رشد فکری و روحی جوانان نیز به شمار می آیند.
روستای ورکانه در مسیر کوچ طوایف قزل یوسف، یارم طاقلو و ورکانی قرار دارد. که هر سال از اواسط آبان ماه کوچ بهاره دارند. این طوایف براساس سنت های گذشته و ماهیت معیشتی به دنبال مراتع تازه، کوه ها و دره های بسیاری را پشت سر گذاشته درمیان بندها اتراق می‌کنند. و پس از پایان فصل اعتدال، به قشلاق باز می‌گردند.
چشم‌انداز کوچ در مسیر زیبای ییلاق و قشلاق عشایر و ایلات، پیرامون این روستا را به عنوان یکی از پایگاه های اصلی تماشای کوچ عشایری تبدیل کرده است.
غذاهای محلی
غذاهای محلی روستا مشتمل بر آبگوشت، انواع کباب و انواع آش مانند آش اوماج، آش پلته، آش واره، آش جو و ترخینه می‌باشد.
نحوه دسترسی
مسیر رسیدن به روستای ورکانه از همدان، در ابتدا انتخاب جاده همدان به ملایر و سپس محوریست که از این جاده منشعب می شود. پس از عبور از سد اکباتان و روستاهای یلفان، شمس آباد و علی‌آباد از طریق جاده ورکانه به روستای ورکانه خواهید رسید.گذشته از جاذبه‌های گردشگری ذکر شده در بالا. محور ارتباط اصلی روستا از شهر همدان نیز دارای مناظر و چشم‌اندازهای زیبایی است که می‌تواند به عنوان محوری توریستی مطرح شود.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.