روستای بیساران

روستای بیساران از توابع شهرستان سروآباد در منطقه ی ژاورود یا اورامان شرقی قرار دارد،بیساران از بزرگترین وپرجمعیت ترین روستا های استان کردستان می باشد.این روستا از دیر باز محل سکونت اقوام مختلف بوده است،وجود غارهای زیاد در اطراف روستا از جمله مرجهول و مرپالنگ ومرعزیزه وغیره حکایت از سکونت انسان در ماقبل تاریخ دارد.

وجود قلعه های سوق الجیشی مانند قلعه داسیران-قلعه پلور-قلعه کوری مریم-کله دره و…حکایت از آن دارد که این منطقه از دیر باز محل سکونت بوده است.وجود آبهای شیرین وچشمه سارای فراوان ومراتع وسیع مرتفع این نظریه را اثبات می نماید.علاوه بر آن باغهای میوه وسیع و پر درخت محل مناسبی برای سکونت در گذشته رادر این مکان فراهم آورده است.

تا قبل از اسلام وضعیت آن چندان مشخص نیست تنها اینکه در غرب روستای کنونی بیساران قلعه ای بنام داسیران وجود دارد که محل اقوام …

داسنی که آیین مزدنسا را داشته بوده اند است که گویا با زرددشتیان منطقه درگیر شده ودر نهایت مجبور به ترک محل شده اند.آیین داسنی اکنون به نام ایزدی مشهور میباشند وبیشتر در سنجا ولالش در کردستان عراق ساکن می باشند.اما بعد اسلام مردم این روستا مانند سایر مناطق به دین اسلام گرویده واکنون سنی وشافعی مذهب هستند.

بیساران از نظر آب وهوایی:معتدل تاسرد وبرای باغداری ودامداری مناسب بوده است که بدینوسیله اقوام وطوایف متعددی در ان اسکان گزیده اند،همچنین این مردم در بهار وتابستان در ییلاق وخانه باغها به سر می برند وپاییز وزمستان را در روستا سکونت دارند.محصولات عمده ی آن خشکبار،شامل:گردو زردآلوسماق آلوچه و…وتولیدات دامی وعسل را نیز دارا میباشد.اکنون در طی سالیان اخیر علاوه براین محصولات کشت توت فرنگی در باغات روستا رونق بسیاری گرفته ویکی از منابع اصلی درآمدی کشاورزان روستا میباشد.

بیساران بعد از اسلام بر اساس شواهد وقرائن موجود:در ابتدا روستای بیساران در محل کنونی نبوده است وبعدا در قرن ششم وهفتم هجری چند روستا با هم ادغام وروستای فعلی را پایه گذاری کرده اند.وجود بقایای مسجدی در قسمت غربی روستای بیساران بنام مزگته نشان دهنده ی آن است که آن محل قبلا مسکونی بوده وبنا بر اطلاعات شفاهی ریش سفیدان محل اظهار میدارند که مسجد فوق،مسجد عبدالهی بوده که بر اساس شواهد تاریخی حضرت عبدالله پسر حضرت عمر خلیفه ی دوم در بلاد اسلامی پانصد مسجد ساخته که به مساجد عبدالهی مشهورند ومسجد قدیمی بیساران نیز یکی از آنها بوده اما شواهد مستندی در این خصوص وجود ندارد.محلهایی به نام دگابه ر-باخوارین-دره و ده گای-قلعه گاه- وکومه لان گاه،نشانی از پراکندگی قبلی بیساران بوده است.

شکل گیری روستای کنونی:در اوایل قرن هفتم هجری یک نفر سید به اسم سید باباعلی مشهور به بابا شیخ جهت کسب علم به بیساران آمده ونزد ملا علی جد اعلاء خانواده های ذبیحی کنونی به کسب علم ومعارف اسلامی پرداخته است وبرای همیشه در بیساران ماندگار شده است ودختر ملا علی را به همسری برگزیده وچند فرزند هم داشته که گویا در همان عنفان جوانی بر اثربیماری آبله فوت نموده اند ودیگراولادی از اشان به جا نمانده است.سید باباشیخ فرزند شیخ زکریا است که روستایی اکنون در منطقه ی کوماسی مریوان بنام کاکه وزکریا مشهور وسید زکریا در همانجا مدفون می باشد.اما پس از ماندگار شدن سید باباشیخ محل قبلی را روستائیان ترک نموده ودر همان محلی که سید به محل اقامت برگزیده مسجد تازه ای ساخته اند که اکنون هم بنام مسجد سید باباشیخ موجود و مشهور می باشدومسجد جامعه بیساران است که گویا روستاهای پراکنده در مسیر رودخانه فعلی بیساران به آنجا کوچ کرده اند وروستای فعلی بیساران بدین گونه شکل گرفته است.

بیساران به علت بن بست بودن توسعه ی زیادی نیافته وساکنان آن به مرور زمان جهت کسب معاش و زندگی وادامه تحصیل وحیات آنجا را ترک کرده اند که ابتدادر روستاهای مجاورمانند هرسین-نجی-سالیان-شیان-ژان و…محل اقامت گزیده وهنوزهم جمعیت بیشتر آن روستاها بیسارانی الاصل میباشند علاوه برآن در شهرهای کردستان مانند سنندج-مریوان-سروآباد- وروستای نسل وشهرهای تهران ومازندران وسایرشهرهای کشور پراکنده شده اند.

از لحاظ معماری بافت کنونی روستا به صورت پلکانی ساخته شده و حتی بیساران به روستای هزارماسوله مشهور است وروستا بیشتر از مصالح محلی یعنی سنگ وگل وچوب ساخته شده اما در سالهای اخیربعضی از قسمتهای آن تغییر شکل داده وبا توجه به امکاناتی از قبیل آب،برق،تلفن و… ساختمانهایی به سبک شهری در بیساران نمایان شده وچهره ی روستا را از آن حالت اولیه خارج کرده است.

اکنون بیساران دارای جمعیتی بالغ بر ۴۰۰۰نفر بوده ودارای سه مسجد به نامهای مسجد جامع سید باباشیخ،مسجدمرتضی علی و مسجد سنه یده ر یا صنوبر می باشد که مسجد مرتضی وصنوبر توسط یک خواهروبرادر به همین نامها تاسیس شده اند.

بیساران در سال ۱۳۰۱با تلاش عده ای از معتمدین دارای دبستان دولتی جوینی بیساران گردیده وآقااحمد شیخ الاسلامی که یکی از مالک زادگان فرزند آقاباقر شیخ الاسلامی بوده به عنوان اولین معلم روستا انتخاب میشود واز آن به بعد پیوسته مدارس دولتی در روستا وجود داشته واکنون دارای مدارس ابتدایی،راهنمایی ودبیرستان میباشد.ضمنا قبلا بیساران به عنوان مرکز ژاورود در سطح منطقه مطرح بوده وبسیاری از مشکلات مردم از لحاظ قضایی در بیساران حل وفصل شده است.مساجد آن دارای حجره های علوم دینی بوده وپیوسته علوم دینی در آن تدریس میشده است بطوریکه مدرسانی مانند شیخ اسماعیل وملاعبدالصمد،ملافضل الدین وشیخ عبدالسلام وملاحامد کاتب وقاضی غفور وقاضی سعدالدین وملانجم الدین از علمای برجسته ی روستا واز خانواده ی ذبیحی بوده اندکه آثار این بزرگان در کتابخانه ی خطی این خانواده مشهود ومعلوم میباشد که نمونه ی بارز آن قرآن خطی مشهور به قرآن بابا یعقوب است.لازم به ذکر است که زمین واملاکات بیساران کلا ” با اسناد عادی معامله ومبادله گردیده که کلیه اسنادبلا استثنا به خط آن بزرگواران تدوین یافته ودر کلیه ی مراجع قضایی ودر میان مردم به عرف وعادت وسنت محلی معتبر بوده وجای هیچگونه شک وشبهه ای وجود ندارد که با توجه به وسعت بیساران زمین باغات واشجار وعلفزار ومراتع که در طول زمان مورد معامله ومعاوضه قرار گرفته اند با خط ومهر آنان بوده ومورد استناد وادعا قرار میگیرند.قسمت بسیار زیادی از املاکات بیساران جزء موقوفه ی مساجد بویژه مسجد سید بابا شیخ بوده که اسناد آن در اوقاف ونزد مردم موجود میباشد.

از لحاظ جغرافیایی بیساران همجوار روستاهای هرسین، نسنار، ویژنان، ژان، پایگلان، گواز، نیر، تنگی سر، شیان، سرهویه، هویه؛ سالیان، نجی، سفیدبن وخواشت میباشد.

بیساران از لحاظ ادبی جزء روستاهای ممتاز کردنشین است ونویسندگان برجسته ای همچون ملا مصطفی بیسارانی و ملا حامد کاتب الاسرار برخاسته که شهرت آنان همه گیر در مناطق کرد نشین ایران وعراق وسایر بلاد کردزبان دارد.

ملا مصطفی با سبک جدیدی که در شعر اورامی پایه گذاری کرده بسیار غنی که اشعار وی با سبک هندی وعراقی واکنون با تحقیقاتی که انجام پذیرفته اشعار این بزگوار در ردیف شاعران طراز اول رمانتیسم اروپا برابری میکند.اشعار این شاعر روان ودل انگیز بوده که در طول زمان مورد توجه ادبا وعرفی کرد بوده وبه شاگردی از ان بزرگوار بر خود بالیده اند از جمله مولوی کرد در یکی از اشعارش میفرماید:

(بیسارانیه ن نه توی فرد من هه م چه نی غه می زوو مه بو ساکن) یعنی بیسارانی در اشعار من وجود دارد و دوتا غمبار که کنار هم باشند زودتر آرام میگیرند وما دونفر غمباریم با هم بیشتر انس والفت داریم وزودتر به آرامش میرسیم.

دوران بیسارانی در آواخر حکومت صفویه بوده وپس از فوت در آرامگاه پیره هه ژاره واقع در قلعه ی محمود آباد دورود سروآباد مدفون گردیده ومزارش جای راز ونیاز دلدادگان است.

“در خصوص بیساران وبیسارانی مطالب زیاد است اما به این مختصر اکتفا شده که شمه ای از روستای بیساران در اذهان خواننده قرار گیرد”.