خانه ملک مشهد در خیابان امام خمینی مشهد واقع شده و یکی از نمونه خانه های زیبا ، برجای مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه محسوب می شود . بنای مزبور در گذشته بسیار وسیع تر بوده است. اما اکنون تنها بخش بیرونی آن مشتمل بر دو طبقه است. طبقه بالای دارای سقف مشبک و منبت کاری شده چوبی و شومینه گچبری زیبایی می باشد. خانه ملک متعلق به یکی از تجار مشهور مشهدی به نام حاج حسین ملک بوده و امروزه مرکز آموزش هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است.
خانه ملک که به عنوان سرآمد خانه های تاریخی شهر مشهد شناخته می شود. در گذشته خانه حاج حسین ملک، ثروتمند نیکوکار مشهدی بوده است. حاج حسین ملک را می توان یکی از ثروتمندان ایران، طی صد سال گذشته به شمار آورد که دارایی او بی نهایت بود. وی که در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمد، سال ها اجاره دار املاک و مستغلات آستان قدس رضوی بود و چون از فکر اقتصادی خوبی برخوردار بود، توانست از این راه ثروت کلانی را به دست آورد.
حاج حسین ملک که بود ؟
مرحوم حاج حسین ملک در سال ۱۲۵۱ شمسی در تهران چشم به جهان گشود و پس از مدتی تحصیلات خود را در محضر مرحوم میرزا ابوالحسن جلوه ادامه داد. او در سال ۱۲۸۴ شمسی در مشهد، اداره املاک پدر را در دست گرفت و در سال ۱۳۱۶ شمسی نیز شروع به وقف اموال خود کرد. از جمله وقف های او می توان به کتابخانه ملی ملک، یک کتابخانه که تولیت آن را به آستان قدس رضوی سپرد، دو بیمارستان شامل بیمارستان رضوی در چناران و بیمارستان سجادیه در تربت جام که به شهرداری تحویل داده شد نیز از وقفیات وی به شمار می رود. حاج حسین ملک در سال ۱۳۳۸ هجری شمسی به هر فرد فرهنگی در مشهد، ۵۱۰ متر زمین وقف کرد که در مجموع ۲۰۰ هکتار زمین در این زمینه وقف شد و در سال ۱۳۴۸ نیز، باغ وکیل آباد، وقف مردم مشهد شد که تولیت آن را به شهرداری مشهد سپرد.
معماری بنا
این مکان از لحاظ معماری، تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی می باشد.سکونت گاه حاج حسین ملک در ضلع شرقی خیابان امام خمینی (ره)، مقابل ساختمان دارایی واقع شده است. این خانه قدیمی با زیر بنای حدود ۶۰۰ مترمربع و در زمینی به مساحت ۱۶۵۹ مترمربع ، در اوایل قرن چهاردهم شمسی احداث شد. این مکان از لحاظ معماری، تلفیقی از معماری سنتی و اروپایی می باشد، به طوری که نماسازی ها طبق معماری سنتی و پلانهای اجرا شده بر اساس معماری اروپایی است. طبقه بالایی همانند یک موزه، شامل ویترین‌هایی از اشیا، تابلوها و سازه‌هایی است که بخشی از آن‌ها متعلق‌به خانه و بخش مربوط به هنر هنرمندان در کارگاه‌های هنرهای سنتی است که در این بنا به آموزش و ساخت مشغول‌اند.
این بنا در گذشته بسیار وسیع تر از امروز بوده است و آنچه در حال حاضر به عنوان خانه ملک شهرت یافته، بخش بیرونی خانه می باشد. این قسمت شامل دو طبقه بوده که پذیرایی وسیع خانه با سقفی چوبی و منبت کاری شده و شومینه زیبای گچبری شده در آن مشاهده می شود. در این ملک، تنها نمونه حمام تاریخی خصوصی مشهد، در محوطه حیاط و باغ خانه ملک، در زیر تلی از خاک مدفون شده بود که با حفر گمانه های باستان شناسی، کشف گردید. این حمام حدود ۱۲۷ متر مساحت دارد و در زیرزمین با معماری خاص اسلامی تزیین شده و دارای قسمت های میان در، گرمخانه، سرویس بهداشتی، نمازخانه، آتش دان و محل انبار چوب و مواد سوختنی می باشد.
امروزه در خانه ملک، کارگاه های بافت فرش و گلیم، کارگاه سفال و سرامیک و لعاب کاری، کارگاه سوزن دوزی و انواع دوخت های سنتی، کارگاه معرق و منبت، کارگاه تذهیب و مینیاتور، کارگاه جلدسازی، سوخت و چرم بری و صحافی سنتی دایر می باشند و استادکاران زبردست، با عنایت به روشهای سنتی، به خلق آثاری درخشان و هنرمندانه می پردازند.
ثبت ملی
این اثر تاریخی در هجدهم شهریور سال ۱۳۷۷ و با شماره ثبت ۲۱۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. خانه ملک در سال ۱۳۷۹ مورد مرمت قرار گرفت و هم اکنون مرکز هنرهای سنتی میراث فرهنگی خراسان رضوی است. این بنا یکی از نمونه خانه های زیبای برجا مانده از دوران انتقال معماری در اواخر عصر قاجاریه به شمار می رود. در حال حاضر ساختمان و بنای خانه ملک متعلق به سازمان میراث فرهنگی و حیاط خانه در مالکیت صندوق احیای آثار تاریخی می باشد.
اگر در مشهد، گذرتان به مرکز شهر و خیابان امام خمینی افتاد ، بعد از بازدید از باغ زیبای ملی در این خیابان ، پیشنهاد میکنیم حتما از این مجموعه تاریخی هم دیدن نمایید .
نحوه دسترسی
آدرس :مشهد، میدان شهدا، ابتدای خیابان امام خمینی
بازدید از این بنا برای عموم آزاد است و می‌توانید همه‌روزه از ساعت هشت صبح تا شش عصر بازدید کنید. بازدید از بنا هیچ هزینه‌ای برایتان نخواهد داشت. یکی از نکات مهمی که درخصوص موقعیت مکانی این خانه برای مسافران و گردشگران می‌توان ذکر کرد، سهولت دسترسی به حرم امام رضا(ع) و وجود هتل‌ها و مسافرخانه‌های متعدد در اطراف این منطقه است. اگر اهل پیاده‌روی باشید، بعد از حدود ۲۵ دقیقه پیاده‌روی، می‌توانید به حرم مطهر رضوی برسید که در فاصله چهارکیلومتری این خانه قرار دارد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.