“حرا”، طلای سبز خلیج فارس

‌جنگل‌‌های مانگرو یا “حرا” با سایر اکوسیستم‌های جنگلی تفاوت اساسی دارند، این جنگل‌ها نه به خشکی تعلق دارند نه به دریا، بلکه مشترک بین آب و خشکی‌اند، جنگل‌های مانگرو کشورمان، جنگل‌های یکدست هستند که از گونه حرا تشکیل شده‌اند، در بخش کوچکی از سواحل جنوبی در خور بندر جاسک گونه چندل نیز در وسعت کم دیده می‌شود، بخش عمده جنگل‌ها در نواحی مرکزی خلیج فارس واقع شده‌اند.

بزرگترین جامعه متحد جنگلی در جزیره قشم و محدوده خمیر واقع شده‌اند که با مسافتی حدود ده هزار هکتار جنگل هایی مترکم، نیمه متراکم، کم تراکم و پراکنده وسیع‌ترین و مرغوب‌ترین اراضی جنگلی مانگرو کشور را تشکبل می‌دهند این جنگل‌ها به طور عام ساحلی هستند و در حاشیه رود خانه‌ها دیده می‌شوند.

یک کارشناس محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، ‌گفت: جنگل‌های حرا‌(مانگرو) از نادرترین پوشش‌های گیاهی استان هرمزگان هستند که با شرایط ویژه‌ای در آب دریا رشد کرده، گسترش یافته‌ و جنگل‌های انبوهی را به وجود آورده‌اند، درختچه‌های حرا در نواحی پراکنده‌ای از تنگه هرمز به سمت شرق و اقیانوس هند در کرانه‌های دریای عمان به ویژه در کرانه‌های بندر گواتر دیده می‌شوند.

احمد ترابی اضافه کرد: جنگل‌های مانگرو یکی از مناطق زیبا و منحصر به فرد برای جذب توریست بوده و آزمایشگاه مساعدی برای انجام تحقیقات جانورشناسی در جنوب کشور و خلیج فارس به شمار می‌آید.

وی افزود: مانگروها به دلیل سازگارهایی از قبیل زنده‌زایی، جداسازی آب‌های شیرین از آب‌های شور، حفاظت از آب‌های شیرین، قدرت ریشه‌‌دوانی آن سریع بوده و به محض تماس با خاک و استعداد تبادلات گازی توسط سیستم ریشه مخصوص خود قادر هستند، در شرایط زیست محیطی سخت که تنها چند گونه دیگر به غیر از مانگروها قدرت زنده‌مانی در این شرایط دارند، توسعه یابند.

وی خاطرنشان کرد: این جنگل‌ها از گیاهان چوبی دانه‌زاد و هالوفیتی تشکیل شده‌اند که در مناطق جذر و مد (کشندی) مصب‌ها دلتا‌ها جزیره‌ها مرداب‌های شور، خورها و خلیج‌ها می‌رویند.

وی اضافه کرد: بهره‌برداری مردم ساکن در حاشیه جنگل‌های مانگرو به سال‌ها پیش برمی‌گردد، در گذشته مردم از آن برای درمان جزام و انگل‌ها‌ی پوستی و زخم‌ها و از روغن بذر و میوه آن برای مداوای تومورها استفاده می‌شد و همچنین از طریق برگ هم تولید نمک متداول بوده است.

ترابی افزود: مانگروها، هالوفیت‌های اختیاری هستند و معمولا به شوری آب و خاک حساسیت چندانی ندارند و در مناطقی با رطوبت بالا استقرار می‌یابند و رویش مطلوب این گونه بستگی زیادی به میزان بارندگی دارد.

وی در ادامه بیان کرد: دمای حداقل و تغییرات فصلی در رویش و رشد مانگرو مهم بوده و بهترین شرایط رشد و توسعه مانگروها در مناطقی است که تغییرات فصلی حرارت از ۱۰ درجه سانتیگراد بیشتر نبوده و حداقل درجه حرارت سردترین ماه سال نیز بیش از ۱۰ درجه سانتیگراد باشد.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه وجود این درختان علاوه بر ایجاد زیبایی در اکوسیستم خلیج فارس دارای نقش مهم و اساسی است، اظهار کرد: از جمله نقش‌ها آن محل استراحت، آشیانه‌سازی و پناه‌گاه پرندگان آبزی و کنار آبزی و در حقیقت ضامن بقای بسیاری از پرندگان مهاجر و بومی است.

وی اضافه کرد: خزندگان جنگل‌های مانگرو شامل دو گروه لاک‌پشت دریایی شامل پوزه عقابی و لاک‌پشت سبز و پنج گونه مار است، از پرندگان نیز می‌توان به پلیکان، حواصیل، فلامینگو، عقاب ماهیگیر، شاهین، زنبور خور، پرستو، چکاوک، توکا ‌صدف خور را اشاره کرد.

ترابی با بیان اینکه در هنگام مَد (زمانی که آب دریا بالا می‌آید) تمامی جنگل به زیر آب رفته و ناپدید می‌شود، افزود: در حالی که در زمان جزر (زمانی که آب دریا پایین می‌رود) درختان و بستر لجنی آن‌ها از آب بیرون آمده و به صورت جزایری پراکنده نمایان می‌شوند، در هنگام مد که درختچه‌های حرا به زیر آب فرو می‌روند، مقداری ماهی، خرچنگ و موجودات ریز دریایی در لابه‌لای شاخه و برگ درختان گرفتار می‌شوند و در هنگام جزر که درختچه‌ها مجدداً پدیدار می‌شوند، پرندگان از آن‌ها تغذیه می‌کنند.

وی با اشاره به اهمیت و نقش جنگل‌های حرا در خلیج فارس و زندگی مردم منطقه بیان کرد: با توجه به اهمیت همه جانبه و بهره‌برداری چند منظوره از این گیاه و اثرات اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی توده‌های جنگلی و پرورش آبزیان ایجاب می‌کند با مشارکت فعال مردم با اتکا به دانش بومی و سنن در احیاء پوشش گیاهی کوشید.

این کارشناس محیط زیست در پایان افزود: توسعه جنگل‌های مانگرو به لحاظ ارزش‌های غیر‌قابل انکار بسیار حائز اهمیت است این گیاه در پرورش تلفیقی جنگل و آبزیان، منبع درآمد اهالی منطقه، ارزش‌های زیست محیطی، میراث تاریخ طبیعی و جاذبه‌های گردشگری و ذخایر بیوسفری و ژنتیکی نقش بسزایی دارد.

به گزارش ایسنا، ‌حرا این درخت شگفت‌انگیز(‌شورزی‌) دریایی را زیست شناس نامی جهان به نام حکیم و فیلسوف بزرگ ایرانی ابو‌علی سینا نامگذاری کرده است. نام علمی آن ‌Avicennia Marina است که در زبان محلی به آن تامر‌(برگرفته از نام پاکستانی) و به عرف عام حرا می‌گویند. همچنین به جنگل‌های حرا به دلیل اینکه برگ درختانش دائمی است، «جنگل‌های همیشه بهار» نیز می‌گویند.