تَفرِش یکی از شهرهای استان مرکزی در ایران است. شهر تفرش مرکز شهرستان تفرش است و در میان حلقه‌ای از کوه‌ها قرار گرفته‌است. این شهر حدوداً در ۲۲۰ کیلومتری تهران جای دارد.
دیرینگی این شهر به پیش از اسلام می‌رسد و نام آن که در اصل «گبرش» بوده و از «گبر» به معنی زرتشتی می‌آید، گواهی بر این مدعاست.
روستاهای پیشین فَم و تَرخوران محله‌های اصلی شهر تفرش را تشکیل می‌دهند. دیگر روستاها که اکنون محله‌های این شهر هستند عبارت‌اند از: دادمرز، کوکان، دینجرد، طاد، آلویجان، قلعه محی الدین، طراران (بالا و پایین)، معین‌آباد، زاغَر و کوهین.
میدان‌های اصلی شهر عبارتند از میدان فم (باغ ملی)، میدان آزادی، میدان مطهری و میدان شهرک. آرامگاه پرفسور محمود حسابی، بقعه شاهزاده احمد (روستای کوهین)، و دانشگاه آزاد تفرش (در راه معین‌آباد) از نقاط دیدنی شهر هستند.
دانشمندان و بزرگان
به نقل از اسناد و مدارک موجود و دست‌نوشته‌ها و میراث به‌جامانده، تفرش و آشتیان خاستگاه اندیشمندان، کاتبان و بزرگان زیادی بوده‌است. سواد این شهر و منطقه از قدیم در سطح بالایی قرار داشته و هنر خوشنویسی و منشی‌گری در آن رواج زیادی داشته‌است به طوری که در دوره قاجار خط و سیاق‌نویسی را منحصر مردم این ولایت دانسته‌اند که میرزا و منشی به سراسر ایران به‌ویژه تهران و تبریز گسیل می‌داشتند.
در دوران جدید نیز دانشوران گوناگونی از این منطقه برخاسته‌اند که از جمله می‌توان نام برد:
پروفسور محمود حسابی «پدر علم فیزیک نوین ایران»
نوشتار اصلی: محمود حسابی
استاد عباس سحاب «پدر علم جغرافیای ایران»
پروفسور احمد پارسا «پدر علم گیاه‌شناسی ایران»
دکتر ابوالقاسم بهرامی «پدر علم میکروب‌شناسی ایران»
استاد عبدالعظیم قریب گرکانی، پدر دستور زبان فارسی (اهل روستای گرکان از توابع شهرستان آشتیان)
دکتر عبدالکریم قریب «پدر علم زمین‌شناسی ایران» (اهل روستای گرکان از توابع شهرستان آشتیان)
دکتر محمد قریب «پدر علم پزشکی کودکان ایران» (اهل روستای گرکان از توابع شهرستان آشتیان)
نظامی شاعرنامدار ایرانی
فروغ فرخزاد شاعر بزرگ معاصر ایرانی
شیخ طبرسی از بزرگان علمای امامیه در سده ششم
میرزا تقی‌خان فراهانی ملقب به امیر کبیر صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار
میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی (۱۱۹۳ – ۱۲۵۱ ه.ق) صدراعظم محمدشاه قاجار، نیمه اول قرن سیزدهم هجری
رجبعلی منصور (۱۳۵۳ -۱۲۶۵)، ملقب به منصورالملک، نخست وزیر دو دوره ایران
حسن علی منصور نخست وزیر ایران فرزند رجبعلی منصور
میرزا عیسی فراهانی معروف به قائم مقام اول، از منشیان و رجال بزرگ اوایل دوره قاجار
میرزا مهدی بدایع‌نگار، دولتمرد و ادیب دوره قاجار
به همین دلیل این شهر را «شهر پدران ایران» لقب داده‌اند.
استادان بزرگ هنر خوشنویسی مانند استاد فتحعلی واشقانی، علی منظوری حقیقی و عباس منظوری که از پیشکسوتان و بزرگان هنر خط ایران بشمار می‌آیند، نیز از این منطقه برخاسته‌اند. به دلیل اینکه دانشمندان و سخنوران زیادی از تفرش برخاسته‌اند، این منطقه به شهر «مشاهیر علم و ادب ایران» نیز مشهور شده‌است. این شهر به «شهر دانشگاهی» نیز معروف است. چرا که دارای دانشگاه صنعتی امیر کبیر در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا، مجتمع دانشگاه آزاد واحد تفرش و دانشگاه پیام نور است. و دارای مردمی تحصیل کرده و خونگرم و مهمان نواز می‌باشد.
همچنین گفته می‌شود نظامی گنجوی شاعر نامدار ایرانی در این شهر و روستای (تا) متولد شده‌است و این امر به بیت شعری در اشعار وی استناد می‌شود در تفرش پارکی توسط شهرداری به نام نظامی تفرشی نام گذاری شده‌است ولی تاکنون کسی در مورد اثبات این موضوع قدم پیش ننهاده‌است.ولی به استناد بیت شعری از شیخ بهایی و خود نظامی این موضوع نزدیک به اثبات به نظر می‌رشد. و دیگر اینکه شیخ طبرسی نیز تفرشی بوده که در عربی خوب ترجمه نگردیده و به عبارتی ترجمه عربی تفرش طبرس گفته شده‌است از آنجا که دانشمندان ایرانی به دلیل عرف دینی و مذهبی آن زمان کتب خود را به عربی می‌نوشتند در برگردان، تفرش به طبرس ترجمه شده‌است در تفرش میدان ورودی شهر به نام این دانشمند بزرگ ایرانی نام گذاری شده‌است.
آثار تاریخی
بناها و آثار تاریخی و معماری که در این منطقه به چشم می‌خورد، بیشتر مربوط به دوران پس از اسلام است.
امامزاده ابوالعلی مهدی متعلق به دوران ایلخانی از نظر معماری چشمگیر است و جزو آثار ملی و به ثبت رسیده‌است.
مسجد جامع ششناو مربوط به دوران سلجوقیان
شاهزاده احمد، امامزاده محمد و امامزاده قاسم مربوط به دوران صفویه
بنای بی‌بی ستین که تاریخچه آن نامعلوم است.
تکیه زاغرم مربوط به دوره قاجار، از دیگر آثار ملی به ثبت رسیده این شهر است.
آب انبار بلور، آب انباری زیبا که با هنر معماری بسیار حرفه‌ای ساخته شده‌است و جزو آثار ملی به ثبت رسیده و توسط سازمان میراث فرهنگی بازسازی شده‌است.
از دوران پیش از اسلام نیز یادگارهایی در منطقه به جا مانده‌است که می‌توان از قلعه‌های گبری، سنگنگاره‌ها که در مناطق خاصی از بیابانهای تفرش قرار دارند و گورهای نشسته بر فراز روستای کبوران (گبران) نام برد. از دیگر دیدنیهای ناشناخته تفرش، آتشکده است که بر فراز روستای کبوران جای گرفته و به «چهار طاقی» معروف است.
صنایع دستی
محصولات تزیینی وهنری ساخته شده از مس، مهم‌ترین فعالیتهای صنایع دستی است که یکی از سوغات اصلی تفرش را تشکیل می‌دهد. فرآورده‌ها و فعالیتهای دیگر مردم، قالی‌بافی، گیوه‌دوزی، صنایع دستی مسی، خشکبار، زنبورداری، دامداری و مرغداری است.
کتاب‌فروشی‌ها
در بازار قدیم ترخوران و تفرش و آشتیان پیشه‌هایی مانند عطاری، دوافروشی، قماش‌فروشی، صحافی، دوزندگی و غیره رواج داشت که این پیشه‌وران علاوه بر کالاهای خود، کتاب هم به فروش می‌رساندند. از پیشگامان کتاب‌فروشی در شهر می‌توان میرزا محمدعلی بن احمد آشتیانی (زنده به سال ۱۳۱۱ خورشیدی) (از صحافان شهر)، کربلایی محمود بازرجانی در محله فَم، و مشهدی محمدحسین جعفری در بازار ترخوران تفرش را نام برد.
با گذر زمان دکان‌های دوگانه‌فروش بیشتر به شکل کتاب‌فروشی درآمدند و در آن‌ها علاوه بر کتاب نشریاتی مانند حبل‌المتین، صور اسرافیل، فرنگستان، ملت، وقایع اتفاقیه به مشتریان عرضه می‌شد.
شهر تفرش در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی دارای پنج فروشگاه کتاب است. از کتاب‌فروشی‌های قدیمی‌تر تفرش می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
کتاب‌فروشی حاج شیخ ابوالقاسم حیدری در محله فم
کتاب‌فروشی سید جواد میرحسینی در محله ترخوران
کتاب‌فروشی مشهدی محمدحسین جعفری در محله ترخوران
کتاب‌فروشی آقا سیدم موسی
خصوصیات جغرافیایی
پوشش گیاهی
در بیابانهای مستعد و استثنایی این منطقه نیز گیاهان متنوع وحشی و دارویی بسیار رشد می‌کند. همچنین گیاهانی نظیر زیتون و زعفران که در دوآب وهوای متفاوت رشد می‌کنند، هر دو در تفرش کشت می‌شوند. یکی دیگر از نامهایی که تفرش به آن معروف است «شهر گردو و بادام» است. علت خوب بودن این دو محصول در این منطقه، وجود درصد کمی آهک در خاک منطقه‌است. بزرگ‌ترین درخت گردو با محیط ۶ متر و قطر ۱,۹ متر در روستای دلارام (تراران) قرار دارد و سالانه پانزده هزار عدد گردو می‌دهد.
حیات وحش
با توجه به آب و هوا و اقلیمی که این منطقه دارد، انواع وحوش از قبیل قوچ، بز وحشی، گرگ، روباه، شغال، کبک، تیهو، بلدرچین، غاز، مرغابی وحشی، جوجه تیغی، سگ آبی، انواع موش آبی و موش کور، لاکپشت، خوکچه وحشی، خفاش، جغد، عقاب، قرقی، شاهین، سهره، بلبل، قناری، دارکوب، شانه به سر، دم جنبانک، کبوتر چاهی، قمری، انواع مار سمی و مار آبی یافت می‌شود.
آب معدنی
یکی از جاذبه‌های طبیعی تفرش آب معدنی «چشمه گراو» است. این چشمه به فاصله ۵ کیلومتری تفرش میان دو روستای کبوران و طراران واقع گردیده و دسترسی به آن آسان است. آب آن معدنی و دارای خواص درمانی است.
آبیاری
سیستم آبیاری و هدایت آب، از دیرباز در این شهر به صورت قنات و آب انبار بوده و ویرآبهای متعددی با توانایی مهندسی بالا، جهت مصارف شرب یا کشاورزی ساخته شده‌است.
در سال ۱۳۸۵ خورشیدی شهر تفرش ۵۰۵۰ فقره انشعاب آب و ۳۸۰۰ فقره انشعاب فاضلاب، یک باب تصفیه‌خانه فاضلاب با ظرفیت تصفیه ۲۰ لیتر در ثانیه داشت.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.