باغ ایرانی ، باغی بهشتی در شمال تهران

باغ ایرانی ، باغی بهشتی در شمال تهران است که در یکی از محله های قدیمی و اصیل تهران به نام ده ونک واقع شده است . این باغ  با مساحتی حدود ۳.۴ هکتار در محدوده شهرداری منطقه ۳ تهران واقع شده و بر اساس الگوی باغ ایرانی طراحی گردیده است تا به یکی از جاهای دیدنی تهران بدل شود. بوستان باغ ایرانی در یکی از محله های قدیمی تهران به نام ده ونک قرار گرفته که با قدم زدن در کوچه پس کوچه هایش یادی از گذشته های نه چندان دور تهران می کنید. عمارت ها و خونه باغ های قدیمی یاد آور آرامش و صفای مردم آن ، از زیباییهای محله های قدیمی تهران هستند. در همان حوالی یکی از باغ های قدیمی سر و سامان داده شده و با استفاده از عناصر معماری سنتی ایرانی نام باغ ایرانی را به یدک می کشد.

۲.۵ هکتار از سطح بوستان باغ ایرانی به فضای سبز اختصاص داده شده و جالب اینجاست که در احداث فضای سبز آن درختان قدیمی موجود حفظ گردیده اند و گونه های گیاهی دیگر از قبیل برگ نو، برگ بو، زرشک، شیر خشت، مورد، پیراکانتا، انواع رز و نسترن و بوته های فصلی و دایمی به آن اضافه شده اند. گلکاری های بسیار زیبا در کنار درختان سر به فلک کشیده و نیمکت هایی که می توانید روی آنها بنشینید و از زیباییهای این باغ لذت ببرید. بدون شک بوستان باغ ایرانی از مکانهای دیدنی تهران است.

باغ ایرانی چیست ؟

باغ ایرانی Persian gardens نوعی سبک معماری است که در دوران امپراتوری هخامنشیان و مغول ها گسترش زیادی یافت. در کشورهای متعددی نیز از باغ های ایرانی الگوبرداری کرده و بناهای مشهوری ساخته اند. در ایتالیا و هند این سبک معماری به وفور به چشم می خورد و کاخ الحمرا و تاج محل دو نمونه شاخص و مشهور باغ های ایرانی در جهان هستند. قدمت سبک باغ ایرانی به قرن ششم پیش از میلاد باز می گردد. باغ‌های ایرانی همواره از جذاب‌ترین دیدنی‌های کشورمان محسوب می‌شدند و سازندگان بناها در برخی از کشورهای اسلامی دیگر نیز از نوع ساخت باغ‌های ایرانی الگوبرداری کرده‌اند.

اصول باغ ایرانی و طراحی

هدف از ساخت باغات ایرانی فراهم آوردن مکانی زیبا و امن برای گردهمایی های دوستانه و خانوادگی بود. در ساخت باغ ایرانی تلاش می شود تا الگویی شبیه به بهشت ساخته شود تا همه در امنیت کامل اوقات فراغت خود را سپری کنند. به بیانی ساده باغ ایرانی ترکیبی از حیاط، شاه نشین،چهار باغ، میدان، باغ و پارک است. در برخی از باغ های ایرانی تمرکز روی ساختار بناست و در بعضی دیگر روی باغ. اگر علاقمند هستید که یک باغ ایرانی تمام عیار را ببینید باغ فین کاشان می تواند انتخاب خوبی باشد.

باغ ایرانی تهران و ماجرای ساخت آن

همانطور که بالاتر اشاره کردم باغ ایرانی نوعی سبک معماری است که در گذشته برای ساخت عمارت‌ها در ایران از آن استفاده می‌کردند. خوشبختانه در قلب پایتخت و در منطقه‌ی ده ونک یک بوستان بسیار زیبا به نام باغ ایرانی وجود دارد که این روزها یکی از بهترین تفرجگاه‌های پایتخت‌نشینان محسوب می‌شود. بوستان باغ ایرانی حدود ۳.۵ هکتار مساحت دارد که از آن میان ۲.۵ هکتارش فضای سبز است.
ماجرای ساخت این بوستان در ونک از این قرار بود که در همین ناحیه یک بوستان کوچک وجود داشت که تصمیم گرفتند آن را گسترش داده و به تفرجگاهی رویایی برای تهرانی‌ها تبدیل کنند. این باغ توسط محمد علی مختاری ساخته شد که نامش بر روی سردر این باغ به چشم می‌خورد. این بوستان زیبا دارای امکانات خوبی است و همین موضوع باعث شده تا مکان مناسبی برای تفریحات خانوادگی باشد.

دیدنی های بوستان باغ ایرانی تهران

بوستان باغ ایرانی ۳ ورودی مختلف دارد که هر یک از ورودی‌هایش به نوبه‌ی خود زیبا و دیدنی هستند و این حس را در شما ایجاد می‌کنند که وارد سرزمین ایرانیان شده‌اید زیرا ورودی‌ها با آجرهایی خوش‌رنگ ساخته شده‌اند و سقف‌هایی گنبدی دارند.
پس از گذر از ورودی‌ها محو تماشای آبراه‌هایی کوچک خواهید شد که هر یک به حوضچه‌هایی دوست‌داشتنی می‌ریزند و این آبراه‌ها سوژه‌های نابی برای عکاسی هستند و در همه‌ی بخش‌های بوستان به چشم می‌خورند. از هریک از ورودی‌ها که وارد بوستان باغ ایرانی شده باشید، با دنبال کردن آبراه‌ها به یک ساختمان بزرگ خواهید رسید که با نام کوشک اصلی شناخته می‌شود. در اغلب باغات ایرانی چنین کوشکی وجود دارد. ساختمان اصلی بوستان باغ ایرانی را با دنبال کردن تابلوهای کتابخانه نیز می‌توانید، بیابید زیرا در حال حاضر قسمت بزرگی از آن به یک کتابخانه تبدیل شده است. بخش دیگر این ساختمان نیز اداری است و عموم مردم نمی‌توانند وارد آن بشوند.
کتابخانه‌ی باغ ایرانی که در شمال باغ ایرانی واقع شده دارای دو سالن است که به بانوان و آقایان اختصاص داده شده و کتاب‌های گوناگونی در آن قرار دارد. البته باید بگوییم که بیشتر کتاب‌های موجود در این کتابخانه مذهبی بوده و اهدایی از سمت رهبر هستند. کف بوستان باغ ایرانی سنگ‌فرش است و می‌توانید به‌راحتی در کنار باغچه‌های سرسبزش قدم بزنید و از طبیعت و زیبایی‌ها لذت ببرید.

طبیعت بوستان باغ ایرانی

یکی از دلایلی که سبب شده گردشگران زیادی بوستان ایرانی را برای گشت‌وگذار انتخاب کنند وجود گیاهان زیبا و متنوع در این مجموعه است. درختان میوه و تزئینی همه و همه در کنار هم جمع شده‌اند تا مکانی مناسب را برای تفرح شما عزیزان فراهم کنند.
بهترین زمان برای بازدید از بوستان باغ ایرانی، بهار است، درست همان زمانی که گل‌های لاله رنگ دیگری به باغ ایرانی می‌بخشند و جشنواره‌های گوناگونی در باغ ایرانی برپا می‌شود تا مراجعان از طبیعت فوق‌العاده باغ استفاده کنند. شاید جالب باشد که بدانید درختان میوه‌ای چون خرمالو و زرشک نیز در بوستان باغ ایرانی وجود دارد. نام بردن گیاهانی که در این مکان وجود دارد کاری بیهوده است و توصیه می‌کنیم که خودتان به این مکان بروید و گیاهانش را از نزدیک ببینید.

گونه های گیاهی باغ

گرچه شکل امروزی باغ تهران باز سازی شده، اما در طراحی و ساخت فضای سبز این بوستان از درختان قدیمی باغ محافظت شده است. در میان گونه‌های گیاهی باغ ایرانی گیاهانی از قبیل برگ نو، برگ بو، زرشک، شیر خشت، مورد، پیراکانتا، انواع گل‌های رز، نسترن، گل‌های لاله بهاری، درختان قدیمی سر ه‌فلک‌کشیده، بوته‌های فصلی و همیشگی به چشم می‌خورند.

زیبایی های باغ ایرانی در فصل های مختلف

این باغ در هر یک از فصل های سال زیبایی‌های منحصر به فرد خود را دارد. به طور مثال در فصل پاییز درختان و گیاهان باغ به رنگین کمانی زیبا تبدیل می‌شوند. قدم زدن روی برگ‌های رنگی خشک پاییزی و لذت از هوای تمیز و تازه، نشستن روی نیمکت‌های بوستان، تماشای زیبایی‌های طبیعت باغ ایرانی و نوشیدن یک فنجان قهوه و یا چای گرم در هوای خنک پاییزی بدون شک در هر بازدید کننده‌ای احساسی عالی ایجاد می‌کند.

در فصل زمستان نیز با وجود سرمای هوا و یا حتی بارش برف، زمانی که باغ لباس سفید بر تن می‌کند، باز هم دیدنی است! اما هرچه از زیبایی‌های باغ در بهار برایتان برایتان بگوییم کم گفته‌ایم! هوای بهاری مطبوع و دلپذیر، درختان کهن که لباس نو بر تن می‌کنند و گیاهانی که شکوفه‌های رنگی و زیبا زده‌اند، همگی زیبایی باغ را دو چندان می‌کنند! همچنین در فصل بهار گل‌های لاله در باغ شکوفا می‌شوند و این باغ را همانند تکه‌ای از بهشت روی زمین بدل می‌سازند. در واقع بهترین زمان بازدید از باغ از همه لحاظ، چه از لحاظ آب‌وهوایی و چه از لحاظ زیبایی طبیعی، فصل بهار محسوب می‌شود. در فصل تابستان هم به خاطر به وجود درختان پر شاخ و برگ و گیاهان و آبنماهای پارک بازدید از باغ فرصتی عالی برای فرار از گرمای تابستان و شلوغی شهر محسوب می‌شود!

امکانات بوستان باغ ایرانی ونک

بوستان باغ ایرانی امکاناتی شبیه به سایر بوستان و پارک‌های بزرگ تهران دارد و می‌توان از این حیث آن را با پارک ملت مقایسه کرد. پله و راه‌هایی مناسب قدم زدن، سرویس بهداشتی، زمین فوتبال، نمازخانه، کتابخانه، آلاچیق و نیمکت و آب آشامیدنی از مهمترین امکاناتی است که در بوستان باغ ایرانی در اختیارتان قرار می گیرد.

ورودی و خروجی‌های بوستان

بوستان ایرانی سه ورودی مختلف دارد که به عنوان خروجی نیز از آن‌ها استفاده می‌شود. ورودی و خروجی‌های این بوستان از آجرهای قرمز رنگ، لوستر سبز رنگ و طاق به سبک معماری ایرانی و سازه‌های مشبک تشکیل شده است. ورودی اصلی باغ در قسمت جنوبی آن قرار دارد. همچنین، دو ورودی دیگر باغ را می‌توانید دو طرف دیگر آن ببینید، یکی از ورودی‌ها در بخش شرقی و دیگری در بخش غربی آن قرار دارند.

هنگام رسیدن به ورودی‌های باغ ممکن است دیوارهای تازه ساخت این بوستان و نام «مهندس علی محمد مختاری» که در سردر ورودی باغ نوشته شده، نظرتان را جلب کند و از خود بپرسید چرا عنوان این بوستان در سردر ورودی «مهندس علی محمد مختاری» است؛ اما با عنوان باغ ایرانی شناخته می‌شود؟!

حوض‌ها و فواره‌ها

حوض‌ها، آبراه‌ها و فواره‌های آن از المان‌های اصلی باغ به شمار می‌روند. هنگام ورود به حوض‌ها، آبراهه‌های آبی رنگ که در سرتاسر باغ امتداد یافته‌اند و فواره‌های میان آن به سرعت نظر شما به خود جلب می‌کنند. این آبراهه‌ها به حوض مربعی شکل میانی می‌رسند و منظره‌ای فوق‌العاده در بوستان ایجاد کرده‌اند. بزرگ‌ترین حوض باغ در مقابل کوشک اصلی قرار گرفته است. در مجموع تمام باغ‌های ایرانی شامل ویژگی‌هایی از قبیل ساختار هندسی، جوی آب، درختان بلند و کوشک میانی هستند که همه این‌ها را می‌توانید در بوستان باغ ایرانی ده ونک تهران ببینید.

کوشک اصلی

در این بوستان می‌توانید کوشک باغ یا عمارت اصلی را در بخش شمالی آن مشاهده کنید. در ابتدا این کوشک کاربری کافه و رستوران داشت؛ اما بعد از تغییر کاربری، امروزه این کوشک به کتابخانه‌ای دنج برای آقایان تبدیل شده است. البته کتابخانه‌ای دیگر نیز در این باغ وجود دارد که به خانم‌ها اختصاص داده شده است. بخش دیگری از کوشک اصلی هم برای امور اداری باغ در نظر گرفته شده است. همچنین می‌توانید بزرگ‌ترین حوض این باغ را که آبراهه‌ها به آن می‌رسند، در مقابل کوشک اصلی ببینید.

طاق میانی

طاق میانی باغ نیز با سبک و سیاق معماری سنتی ایرانی احداث شده و تنها با یک نگاه طاق‌های تاریخی ایرانی را به یاد بیننده می‌اندازد. طاق میانی باغ در مقابل کوشک اصلی و در مجاورت حوض‌های میانی باغ قرار دارد که از جمله منظره‌های مورد علاقه بازدیدکنندگان برای عکاسی محسوب می‌شود.

کتابخانه

بوستان ایرانی ده ونک تهران یا بوستان مهندس علی محمد مختاری از دو کتابخانه برخوردار است که یکی از آن‌ها در کوشک اصلی باغ قرار دارد و به آقایان اختصاص داده شده است و کتابخانه خانم‌ها در محوطه باغ قرار گرفته است. کتابخانه باغ ایرانی جمعه‌ها و در ایام تعطیلات رسمی تعطیل است؛ اما در روزهای عادی هفته از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب و پنجشنبه‌ها از ساعت ۸ صبح تا ۶ بعد از ظهر باز است.

تفریح در باغ زیبای ایرانی

این باغ دارای تفریحات متنوعی است و فعالیت‌ها و تفریحاتی که می‌توانید در این باغ از آن لذت ببرید از قبیل زیر هستند:

عکاسی
پیک نیک
فعالیت های ورزشی
تماشای پرنده‌ها و گیاهان
جشنواره لاله‌ها در فصل بهار
خواندن کتاب در کتابخانه باغ
قدم زدن در زیر سایه درختان و در کنار آبنماها
امکانات بوستان باغ ایرانی

بوستان ایرانی نیز مانند دیگر بوستان‌های تهران دارای امکاناتی مختلفی برای فراهم کردن نیازهای بازدیدکنندگان است. برخی از امکانات بوستان باغ ایرانی به ترتیب زیر هستند:

نیمکت و سکوهایی برای نشستن
کتابخانه برای خانم‌ها و آقایان
زمین بازی کودکان
سرویس بهداشتی
سطوح شیب‌دار
وسایل بدنسازی
آب آشامیدنی
زمین ورزشی
نمازخانه
آلاچیق

نحوه دسترسی به باغ ایرانی

از همین ابتدا بگوییم که اگر با اتومبیل شخصی به سمت بوستان باغ ایرانی می‌روید، باید بدانید که برای پارکینگ و جای مناسب برای پارک اتومبیل خود با مشکل مواجه خواهید شد و اغلب مواقع کوچه و خیابان‌‎های اطراف این مجموعه جایی برای پارک ماشین ندارند، با این اوصاف بهتر است که از وسایل نقلیه‌ی عمومی برای رسیدن به این مکان استفاده کنید.
باغ ایرانی در شرق بزرگراه چمران و نرسیده به تقاطع بزرگراه هاشمی رفسنجانی (نیایش) واقع شده است، بنابراین می‌توانید از بی آر تی اتوبان چمران استفاده نمایید و در ایستگاه پل مدیریت استفاده کرده و کمی پیاده روی نموده و سپس با تاکسی خود را به بوستان باغ ایرانی برسانید.
همچنین می‌توانید از میدان ونک سوار اتوبوس‌هایی شوید که به سمت غرب میدان می‌روند. سپس در تقاطع ملاصدرا و شیخ بهایی پیاده شده و در میدان شخ بهایی به سمت ورودی ده ونک رفته و تابلوهای بوستان باغ ایرانی را دنبال کنید.

آدرس: تهران، منطقه ۳، ونک، ده ونک، کوچه صابری، بوستان باغ ایرانی

درباره معماری و طراحی باغ‌های ایرانی

به طور کلی باغ های ایرانی به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از باغ-آرمگاه و باغ-کوشک. ساختار معماری باغ-آرامگاه و عناصر و نمادهای به کار رفته در آن طرحی هشت ضلعی به همراه درختان سرو و حوض دارد. هدف از به‌کارگیری این نوع معماری برای احداث باغ آرامگاه به تصویر کشیدن بهشت با استفاده از انعکاس تصویر درختان روی آب، کاشی و سنگ ازاره است. آرامگاه کوروش در پاسارگاد و یا آرامگاه کریم‌خان‌زند در باغ نظر نمونه‌ای بارز از باغ آرامگاه ایرانی هستند.

باغ نوع دوم همانطور که پیشتر به آن اشاره کردیم باغ کوشک است. این نوع باغ ایرانی در گذشته به دستور پادشاهان احداث می‌شد و به عنوان اقامتگاه تابستانی، پذیرایی از مهمانان خاص و یا محلی برای جشن‌ها و مناسبت‌های ویژه مورد استفاده قرار می‌گرفت.

انواع باغ های ایرانی با توجه به طرح و نقشه آن‌ها

معماران ایرانی با توجه بر موقعیت جغرافیایی، نوع زمین و میزان شیب آن و عوارض طبیعی سه نوع باغ را در ایران احداث کرده‌اند که به ترتیب زیر هستند:

باغ های مسطح و کم شب همانند باغ چهل ستون قزوین.
باغ های شیب دار که سرازیر شدن آّب از صفه‌های بالایی به صفه‌های پایینی زیبایی باغ را دو چندان کرده؛ مثل باغ شازده ماهان در کرمان.
باغ هایی که در ساخت آن‌ها عارضه‌های طبیعی مثل آبگیر و جنگل به کار رفته شده است؛ مثل باغ های ایرانی عباس آباد و یا باغ ایرانی صفی آبد در بهشهر.

تمامی این باغ های ایرانی شکلی منظم و هندسی مثل مربع یا مستطیل دارند و با دیوارهای بلند محصور شده‌اند. نقشه‌های مختلف باغ های ایرانی نیز به ترتیب زیر هستند:

باغ های ایرانی با دو محور موازی مثل باغ دولت آباد یزد. در این نوع باغ، خیابان‌ها و کوچه باغ‌های فرعی این دو محور موازی را با زاویه ۹۰ درجه قطع می‌کنند.
باغ های ایرانی با برخورداری از دو، سه و یا چهار محور موازی مثل باغ نظر. معمولا این محورها در مرکز باغ به هم رسیده و همدیگر را قطع می‌کنند.

ساختار باغ و معماری آن

ساختار معماری باغ بر اساس ساختار هندسی و منظم، آب، درختان و کوشک میانی است. واژه کوشک، برگرفته از واژه goshak پهلوی ساسانی و به معنای گوشه است. در گذشته و همچنین در ادبیات ایران به باغ ایرانی باغ سرا، پردیس یا فردوس، بوستان یا بستان گفته می‌شد. در تمام باغ های ایرانی جوی آب و حوض میانی، درختان بلند در اطراف جوی آب، عمارت داخل باغ، و دیوارهای بلند در اطراف باغ دیده می‌شوند.

یکی از ارکان اساسی باغ ایرانی انتظام مرکزی آن است. همیشه در مرکز بیشتر باغ های ایرانی سنتی یک کوشک یا بستر وسیع آب و یا ترکیب هر دو دیده می‌شود که ترکیبی از چند آبراهه و استخر در نهایت به مرکزیت باغ می‌رسند. چهار خیابان عمود با صفی از درختان در دو سمت آن‌ها، فضای باغ را به ۴ قسمت تقسیم می‌کنند که در نهایت به مرکز باغ متکی هستند. به این صورت، الگوی چهار باغ شکل می‌گیرد که شاخص‌ترین معرف باغ‌های ایران است. این باغ با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد اولین باغ‌های ایرانی در مسیر خروجی قنات‌ها شکل گرفته‌است.

نمونه این‌گونه باغ‌ها را می‌توان در طبس، یزد، گناباد، و بیرجند و اکثر مناطق کویری دید. گفته می‌شود که قدمت باغ ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد و اولین باغ های ایرانی در مسیر خروجی قنات‌ها احداث شده‌اند. برخی از باستان شناسان قدمت باغ را به دوره هخامنشیان و باغ پاسارگاد نسبت می‌دهند. نمونه این باغ‌ها در طبس، یزد، گناباد، بیرجند و اکثر مناطق کویری دیده می‌شوند.
کوشک که نام دیگر آن عمارت یا ایوان است، از عناصر برجسته باغ به شمار می‌رود. معمولا کوشک را در محلی از باغ احداث می‌کردند که بهترین چشم انداز را داشته باشد و ساخت کوشک های هشت ضلعی نیز بر همین اساس بوده است. برون گرایی و ارتفاع از ویژگی‌های کوشک های باغ ایرانی هستند و علت آن چیزی نیست جز برخوردار شدن از دیدی عالی و بهترین چشم انداز، و لذت بردن از هوای خوش و بوی مطبوع فضای سرسبز باغ؛ در مقایسه کاخ‌ها به خاطر حفظ امنیت همیشه ساختاری به شدت بسته و درون گرا داشتند. آب نیز از دیگر عناصر اساسی باغ به شمار می‌رود.

جالب است بدانید که طراحی معماری باغ با الهام گرفتن از بهشت آرمانی توصیف شده در قرآن است. بهشت در قرآن با ویژگی‌هایی از قبیل وجود چشمه‌ای در مرکز، چهار نهر که هر یک در بر دارنده شیر، عسل، شراب و آب هستند، توصیف شده است و این نگرش فلسفی به زیبایی توسط معماران ایرانی در باغ های سنتی به تصویر کشیده شده‌اند. مواردی که به آن پرداختیم ویژگی‌های اصلی تمام باغ های ایرانی هستند که با استفاده از انتظام هندسی و ایجاد تقارن با تناسب مطلق و به زیبایی در کنار یکدیگر قرار گرفته و باغ ایرانی را بوجود آورده‌اند. البته توجه داشته باشید که شرایط آب و هوایی، نوع زمین، فرهنگ و سنت‌ها و خواسته‌های صاحب باغ نیز در معماری آن دخیل بوده‌اند.

بوستان ایرانی یکی از خاص‌ترین پارک‌های تهران است و محلی عالی برای تفریح خانوادگی و همچنین عکاسی محسوب می‌شود. اگر ساکن تهران هستید و یا قصد سفر کردن به تهران را دارید حتما پیشنهاد می‌دهیم از باغ ده ونک دیدن کنید. این باغ یکی از جاذبه های گردشگری تهران است که واقعا ارزش بازدید را دارد. توجه داشته باشید که آخر هفته‌ها این بوستان خیلی شلوغ است، به همین دلیل بهتر است که در یکی از روزهای اواسط هفته به آنجا بروید. و در آخر اینکه حتما توصیه می‌کنیم هنگام بازدید از بوستان ایرانی دقت کنید تا به گیاهان آسیب نرسد، از چیدن لاله‌ها و گل‌ها بپرهیزید و همچنین، زیبایی فضای باغ را با ریختن زباله‌ها از بین نبریم!