ایران به‌عنوان یکی از پنج کشور برخوردار از بیشترین تنوع اقلیمی در جهان و یکی از ده کشور تاریخی و فرهنگی ممتاز جهان می‌بایست چه سهمی از دو تریلیارد دلار درآمد جهانگردی بین‌المللی در سال ۲۰۲۰ میلادی داشته باشد؟
پیش‌بینی WTO می‌گوید حتی پائین‌ترین کشور در فهرست ۲۰ کشور توریست‌پذیر جهان در این سال افزون بر بیست میلیارد دلار درآمد را از این صنعت نصیب خود خواهد کرد.
حد متوسط درآمد کشورهای توریست‌پذیر (در فهرست بیست کشور اول) در این سال ۵۰ میلیارد دلار خواهد بود.
به‌عبارت دیگر سهم واقعی ایران بر مبنای جغرافیای طبیعی و موقعیت تاریخی و فرهنگی از درآمد جهانگردی بین‌المللی در سال ۲۰۲۰ میلادی می‌بایست دست کم ۵۰ میلیارد دلار باشد.
اما تا آن سال چه حد از این درآمد تحقق خواهد یافت؟
امکان‌سنجی جاذبه‌های اکوتوریستی ایران و مقایسه آن با درآمد توریستی کشورهائی که محور این صنعت را در سرزمین خود اکوتوریسم قرار داده‌اند. نشان می‌دهد دستیابی به درآمد ۵۰ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۰ میلادی چندان رویائی ناممکن نیست.
می‌بایست توجه داشت که گسترش اکوتوریسم در ایران با محظوریت‌های اجتماعی و اخلاقی و مذهبی دیگر شاخه‌های توریسم روبه‌رو نیست و از سوی دیگر همچنانکه در بخش‌های آغازین این نوشتار ذکر شد به تصریح WTO قرن آینده در صنعت توریسم دوره اکوتوریسم است و در دهه‌های در پیش‌رو بیشترین درصد رشد و توسعه این صنعت در بخش اکوتوریسم روی خواهد داد. از این‌رو محور قرار دادن اکوتوریسم در ایران گذشته از آنکه تنگناهای سیاسی پیش‌روی صنعت توریسم را کم اثر خواهد کرد. با روند کلی صنعت توریسم در جهان نیز همراه بوده و اصولاً انطباق افزون‌تری با مزیت‌های نسبی جاذبه‌های توریستی ایران دارد.
اما در شرایط حاضر با توجه به شفاف نبودن رویکردهای اساسی برای توسعه توریسم در ایران و نیز نبود آمار و اطلاعات زیربنائی لازم قطعاً ترسیم نمودار فرانگر توسعه اکوتوریسم ایران بر مبنای حد بیست ساله ممکن نیست. گذشته از آنکه اصولاً امروزه نگاره تدوین برنامه‌های جامع فراتر از پنج ساله برای مقیاس‌های ملی رد شده و با ایرادات اساسی روبه‌رو است. زیرا یافته‌ها و دستاوردهای قطعی بیانگر آن است که هرگز نمی‌توان یک سرزمین را موضوع یک پروژه درازمدت دانست زیرا اغلب پیش‌فرض‌ها زمینه‌ها و نیز اطلاعات مبنائی مورد اتکاء تا رسیدن به مقطع تعیین شده در طرح جامع دگرگون می‌شوند.
و اصولاً تا حالا حتی یک بار در یک کشور یک طرح جامع تا به آخر براساس برنامه‌ریزی اولیه اجراء نشده است بر همین اساس برای امکانات سنجی جاذبه‌های اکوتوریستی ایران یک دوره پنج ساله موردنظر قرار گرفته و حد نهائی آن سال ۱۳۸۳ تعیین شده است.
امکان‌سنجی هرکدام از گروه‌های جاذبه‌های اکوتوریستی ایران (براساس دسته‌بندی نمودار یک همین گزارش) بر مبنای شمار اکوتوریست ورودی درآمد ارزی از اکوتوریسم ورودی (به دلار) حجم اشتغال‌زائی و ارزش ریالی حجم اشتغال‌زائی در نمودار امکان‌سنجی جاذبه‌های اکوتوریستی ایران نشان داده شده است.
درباره شاخص‌های دستیابی به فراسنجی ارائه شده در این نمودار موارد ذیل می‌بایست مورد توجه قرار گیرد:
– شاخص تعیین اکوتوریست ورودی برای هرکدام از جاذبه‌ها، تعیین حداقل قابلیت جاذبه در ایران و مقایسه آن با متوسط معمول اکوتوریست‌های ورودی در جاذبه‌های با موقعیت مشابه در کشورهای اکوتوریستی دیگر بوده است (رجوع شود به مبحث قطب‌های بین‌المللی و نیز بخش روند رشد اکوتوریسم در جهان)
– متوسط کلی درآمد ناشی از ورود هر اکوتوریست در مقیاس ملی بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار و در مقیاس بین‌المللی اغلب افزون‌تر از ۱۵۰۰ دلار و برای برخی شاخه‌های اکوتوریسم همچون شکار، طبیعت‌درمانی و بیابانگردی حتی افزون‌تر ۳۰۰۰ دلار است. اما در نمودار امکان‌سنجی جاذبه‌های اکوتوریستی ایران حد متوسط ۱۵۰۰ دلار ملاک قرار گرفته است.
– به‌طور کلی اکوتوریسم به امکانات اقامتی و رفاهی کمتر و نیروی انسانی افزون‌تر متکی است. هم از این‌رو، اگرچه گسترش اکوتوریسم کمتر از دیگر شاخه‌های توریسم به افزایش سامانه‌های زیربنائی همچون جاده، هتل مراکز تفریحی و … منجر می‌شود اما تا حد افزایش یک فرصت شغلی در مقابل هر پنج اکوتوریست ورودی مؤثر است. (رجوع شود به گزارش TES درباره نیم‌رخ بازار اکوتوریسم در سایت این جامعه در اینترنت) همین شاخص برای تعیین حجم اشتغال‌زائی هرکدام از جاذبه‌ها استفاده شده است.
– برای تعیین ارزش ریالی فرصت‌های شغلی ایجاد شده از شاخص ارائه شده توسط نماینده دولت در جلسات مجلس شوراء اسلامی در سال ۱۳۷۷ برای بررسی لایحه بودجه سال ۱۳۷۸ استفاده شده است. براساس این شاخص دولت برای ایجاد هر فرصت شغلی تازه لازم است پنجاه میلیون ریال سرمایه‌گذاری کند.
– قطعاً یکی از رویکردهای اساسی برای گسترش اکوتوریسم تأمین اعتبارات لازم در جهت حفظ میراث طبیعی و محیط زیست کشور است. اما متأسفانه براساس داده‌های فعلی نمی‌توان به ارزیابی ارزش‌های ریالی استفاده از قابلیت اقتصادی جاذبه‌های اکوتوریستی برای حفظ محیط زیست پرداخت و به همین‌رو در ستون مربوطه عنوان غیرقابل محاسبه قید شده است.
– توسعه اکوتوریسم چندان نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان اقتصادی نیست. هم از این‌رو تنظیم نمودار امکان‌سنجی با توجه به شرایط اقتصادی حال حاضر کشور (بهار ۷۸) کسری بودجه احتمالی دولت در دو سال آینده و نیز تردید و محافظه کاری محتمل سرمایه‌گذاری برای ورود به عرصه اکوتوریسم انجام شده است. با این وجود دستیابی به هدف‌های نهائی ارائه شده در نمودار ‘امکان سنجی جاذبه‌ها اکوتوریستی ایران’ (یک میلیون و پانصد هزار اکوتوریست ورودی، دو میلیارد و هفتصد میلیون دلار درآمد ارزی و سیصد هزار فرصت شغلی تازه) لزوماً وابسته به موارد ذیل است:
۱. ارائه تسهیلات بین‌المللی گسترده و کافی برای معرفی جاذبه‌های طبیعی ایران
۲. ارائه تسهیلات اداری برای ورود اکوتوریست‌ها به کشور
۳. ایجاد یک شبکه از بلدهای محلی (COCAL GUIDE) در سراسر کشور برای راهنمائی اکوتوریست‌ها در محیط‌های طبیعی
۴. ایجاد یک سامانه دولتی متشکل از نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان ایرانگردی و جهانگردی و با مشارکت بخش خصوصی برای ساماندهی توریسم شکار در ایران
۵. ارائه تسهیلات مالی و اداری ویژه برای دفاتر خدمات مسافرتی فعال در زمینه اکوتوریسم
۶. ایجاد یک شرکت سرمایه‌گذاری در زمینه بهره‌برداری از قطب‌های اکوتوریستی (طرح ایجاد این شرکت به زودی از سوی گروه مطالعات اکوتوریسم ارائه خواهد شد).
۷. انجام یک فعالیت پژوهشی گسترده برای شناسائی و امکان‌سنجی چشم‌اندازهای طبیعی ایران براساس قابلیت‌های اکوتوریستی این فعالیت می‌تواند در قالب طرح دانشنامه جامع اکوتوریسم ایران صورت پذیرد.
۱۱ بهمن ۱۳۹۲
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.