امامزاده سلطان غیاث الدین محمد (علیه السلام)، با توجه به متن سنگ قبر، نام کامل مدفون در گنبد خشتی «امیرغیاث الدین محمد» نام پدرش «امیرطاهر الموسوی» است که نسب شریفش با هفده واسطه به شرح زیربه حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) می رسد:
امیرغیاث الدین محمد بن محمودشاه بن حسین بن طاهر بن حسن بن علی بن محمد بن موسی بن جعفر بن محمد بن اسماعیل بن احمد بن محمد بن احمد بن محمد بن قاسم بن امام موسی کاظم (علیه السلام) زمان ولادت امامزاده سلطان محمد (علیه السلام) معلوم نیست؛ اما وفاتش بنا بر کتیبه سنگ قبر وی در ماه رمضان سال ۸۳۲ قمری بوده است.
اجداد امامزاده سلطان محمد (علیه السلام) در قرن پنجم تا نهم هجری که حکومت ها دخالتی در کار آستانه رضوی نداشتند، اداره کننده اصلی حرم حضرت امام رضا (علیه السلام) بوده اند. بدان سبب نامشان بر روی اغلب اشیاء و آثار قدیمی آستان قدس رضوی مانند کاشی کاریهای سنجری، سنگاب خوارزمشاهی و در مسجد بالاسر کتیبه شده است.
ایشان در قرون هفتم تا نهم، نقیب سادات شهر مشهد و در سده های نهم تا یازدهم از جمله بزرگان و کلانتران این شهر بوده اند. به رغم اطمینان از هویت امیرسلطان محمد (علیه السلام) و انتساب وی به امام موسی بن جعفر (علیه السلام) نام و نسب کامل امامزاده محمد به صورت «مرتضی، اعظم، سلطان، النقباد، غیاث الدنیا والدین، امیرسلطان محمد بن سلطان النقبا امیر بدالمله والدین طاهر… » تا حضرت امام علی (علیه السلام) بر روی سنگ قبر صندوقی بسیار نفیس او کتیبه شده است.
ایشان در قرون هفتم ـ نهم هجری، نقیب سادات شهر مشهد و در سده های نهم و یازدهم هجری از جمله بزرگان و کلانتران این شهر بوده اند.
اغلب زائران امامزاده سلطان محمد (علیه السلام) یا امامزاده سید محمد (علیه السلام) را برادر حضرت رضا (علیه السلام) می پندارند و پس از مقایسه جاه و جلال حرم امام رضا (علیه السلام) با گنبد خشتی، صاحب این مقبره را برادری کم بضاعت وغریب و فقیر می دانند؛ به طوری که اهالی شمال او را فقیر برار، آذری ها کاسب آقا و مشهدی های قدیم؛ امامزاده نون ماستی یا آقانون ماستی خطاب می کنند؛ چرا که از قدیم چنین مرسوم شده که زائران پیش از ادای حاجت خویش و هم بعد از آن نان و ماست در محل گنبد خشتی انفاق می کرده اند که این سنت هنوز هم کم و بیش جاری و باقی است. گر چه همه روزه گنبد خشتی زیارت می شود؛ اما روزهای چهارشنبه که ویژه زیارت موسی بن جعفر (علیه السلام) و اعقاب ایشان است و نیز جمعه ایام خاص زیارت مزار سلطان محمد است.
ارادتمندان و زائران سلطان غیاث الدین محمد (علیه السلام) در طول زمان هدایایی تقدیم مرقد وی کرده اند و بعضی از آنها اینک از زمره نفائسی هستند که باید در گنجینه ها موزه ها نگهداری شود.
آستان امامزاده سلطان غیاث الدین محمد (علیه السلام) در شهر مشهد، در محله قدیمی نوغان، در فاصله پانصد متری حرم مطهر حضرت رضا (علیه السلام) در کوچه ای به نام گنبد خشتی مجاور فلکه طبرسی و چهارسوی نوغان واقع شده است.
در کتاب مطلع الشمس آمده است: گنبد خشتی واقع درمحله نوغان، مزار امامزاده سلطان محمد (علیه السلام) است که با هجده واسطه به امام سجاد (علیه السلام) می رسد و در مجاورت آن بناهای قدیمی دیگری هم وجود دارد: یکی از این ابنیه مسجدی از مستحدثات دوره شاه عباس صفوی است که به مسجد گنبد خشتی شهرت داشته و اخیراً آن را بازسازی کرده و مسجد امام نامیده اند. در ضلع غربی مقبره نیز حسینیه ای به نام گنبد خشتی است که هر چند از نظر بنا و موقوفات ارتباطی با آن ندارد؛ اما در عمل جزئی از مجموعه فرهنگی مذهبی گنبد خشتی محسوب می شود. حسینیه دارای ساختمان و محوطه ای در ضلع جنوبی است که دقیقاً فضای غربی گنبد خشتی را تشکیل می دهد؛ در نتیجه برای ورود به سرداب مقبره ازهمان محوطه استفاده می شود. در ابتدای ضلع شرقی خیابان طبرسی مسجدی وجود داشته که در اقدامات اخیر آستان قدس به منظور توسعه حریم حرم رضوی تخریب شده است. این بنا به نام مسجد سنگی شهرت داشته و هم اکنون کوچه ای به همین نام در اول خیابان طبرسی وجود دارد.
بنای ساختمان بقعه معروف به گنبد خشتی ظاهراً همزمان با فوت امامزاده سلطان محمد (علیه السلام) در زمان سلطنت شاهرخ تیمور ساخته شده؛ لذا پس از حرم رضوی از قدیمی ترین بناهای مشهد و تنها اثر بارز باقی مانده از سادات موسوی در این شهر است. گنبد بنا دو پوششه است. پوشش داخلی مزین به مقرنس هایی زیباست. گنبد بیرونی هم به نظر می رسد از آغاز آجرپوش بوده، بدین سبب به گنبد خشتی شهرت یافته است. سوره ملک با خط خوش ریحان در زیر پوشش داخلی کتیبه شده. لبه های چهار ایوان آن هم با سوره واقعه به خط ثلث مزین گردیده است. این بنا ظاهراً در زمان قاجاریه مرمت و داخل آن نقاشی و تزئین شده است. در این تزئین ابیاتی بر روی کتیبه سوره ملک تحریر شده است.
درب ورودی بنا از قسمت جنوب به رواقی چهارگوش باز می‌شود و رواق به محوطهٔ اصلی که دارای چهار شاه‌نشین است، منتهی می‌‌گردد. گنبد این بقعه خشتی است و به همین دلیل به گنبد خشتی معروف شده است. ساقهٔ گنبد مزین به کاشی به شیوه نره‌کاری، و سوره توحید است. سبک ساختمان این بنا، به بناهای دورهٔ صفوی شبیه است.
منبع : سایت امامزادگان
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.