موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
استان هرمزگان با وسعت ۶۸۴۷۵/۸ کیلومترمربع، در جنوب ایران مابین مختصات جغرافیایی ۲۵ درجه و ۲۳ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۵۷ دقیقهٔ عرض شمالی، و ۵۲ درجه و ۴۱ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقهٔ طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ واقع شده است. این استان از شمال و شمال شرقی با استان کرمان؛ از جنوب با خلیجفارس و دریای عمان؛ از جنوب شرقی با استان سیستان و بلوچستان؛ و از غرب با استانهای فارس و بوشهر همسایه است.
تنگهٔ هرمز، یکی از حساسترین و حیاتیترین گذرگاههای آبی عصر حاضر، در قلمرو سیاسی این استان قرار دارد. این تنگهٔ هلالی شکل ۱۸۷ کیلومتر طول دارد. عمق تنگهٔ هرمز به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است؛ به طوری که در نزدیکی جزیرهٔ لارک، در حدود ۳۶ متر و در ساحل جنوبی نزدیک شبهجزیره مَسنِدام ۱۸۰ متر است.
همچنین ۱۴ جزیرهٔ کوچک و بزرگ به نامهای ابوموسی، بنیفرور، تُنب بزرگ و کوچک، سیری، شتور، فرور، کیش، لاوان، قشم، لارک، هرمز، هندورابی و هنگام در محدودهٔ آبهای ساحلی این استان قرار دارند.
استان هرمزگان، طبق آخرین تقسیمات کشوری، مشتمل بر ۸ شهرستان، ۲۱ بخش، ۶۹ دهستان و ۲۰۴۶ آبادی دارای سکنه است و شهرستانهای آن عبارتاند از : بندرعباس، بندر لنگه، میناب، رودان، قشم، جاسک، حاجیآباد و ابوموسی.
جغرافیای طبیعی و اقلیم استان
بخش عمدهای از مساحت این استان را مناطق کوهستانی در بر گرفتهاند. کوههای این منطقه ادامهٔ رشتهکوههای زاگرساند که به تدریج از شمال شرقی به جنوب شرقی امتداد مییابند. ادامهٔ این رشته همراه با کاهش ارتفاع، به تپهماهورهای آهکی، گچی و شنی منتهی شده و به زمینهای پست ساحلی خلیجفارس و دریای عمان متصل میگردد. این ناحیهٔ پست ساحلی، در اطراف تنگهٔ هرمز وسعت بیشتری یافته، و شرایط مساعدی برای کشاورزی و صیفیکاری به وجود آورده است.
با توجه به مشخصات اقلیمی و استقرار استان هرمزگان در منطقهٔ فوق حارهای، گرمی هوا مهمترین پدیدهٔ مشهود اقلیمی آن است.
استان هرمزگان از مناطق گرم و خشک ایران است و اقلیم آن تحت تأثیر آب و هوای نیمهبیابانی و بیابانی قرار دارد. هوای نوار ساحلی در تابستانها، بسیار گرم و مرطوب است و گاهی نیز دمای آن از ۵۲ درجهٔ سانتیگراد تجاوز میکند. دمای متوسط سالانهٔ این منطقه در حدود ۲۷ درجهٔ سانتیگراد است.
از ویژگیهای آب و هوایی استان هرمزگان، یک فصل طولانی گرم و یک فصل کوتاه خنک است. فصل گرم همراه با هوای شرجی ۹ ماه به درازا میکشد. فصل تابستان از اوایل اسفندماه شروع میشود؛ هوا رفته رفته رو به گرمی میرود تا این که گرما در تیر و مرداد ماه به اوج خود میرسد. فصل خنک آن همراه با خشکی نسبی هوا، در حدود ۳ ماه طول میکشد. این فصل از اوایل آذرماه شروع میشود و تحت تأثیر تودههای هوای خنک غربی قرار میگیرد. دمای هوای این استان، در سردترین شبهای سال، به ندرت به صفر درجه میرسد و در روزهای زمستانی، دمای آن معمولاً از ۱۰ درجهٔ سانتیگراد بالای صفر پایینتر نمیآید.
اصولاً آب و هوای این استان همانند آب و هوای نواحی بیابانی است و میزان بارشهای جوی آن نیز فوقالعاده اندک میباشد. در این منطقه، در حدود ۹ ماه از سال، بارندگی مهمی صورت نمیگیرد و قسمت عمدهٔ بارندگی آن نیز در یک یا دو نوبت به وقوع میپیوندد. در همان موارد اندک هم، بارندگی آن اغلب مانند بارانهای بهاری سیلآسا است و خسارات فراوانی به بار میآورد. میزان رطوبت نسبی در سواحل خلیجفارس عمدتاً بالا است و بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد نوسان دارد.
مهمترین بادهایی که در این استان میوزند، عبارتاند از:
– باد سهیلی : این باد، بادی است تابستانی و گرم که از جنوب شرقی به سمت شمال غربی میوزد و در رسیدن میوهٔ خرما نقش اساسی دارد.
– باد شمالی : این باد به مدت ۹ ماه از سال به موازات سواحل شمالی خلیج فارس میوزد و ۴۰ روز از دورهٔ وزش آن، در فصل تابستان، همراه با گرد و غبار فراوان است. جهت وزش این باد غیر از زمستان که جهت غربی – شرقی دارد، از جنوب غربی به سمت شمال شرقی است. باد شمالی در فصل زمستان توأم با هوای نسبتاً سرد است و دوام کمتری دارد.
– باد نشی (نعشی) : این باد، بادی است سرد و طوفانزا که در فصل زمستان در سواحل استان میوزد. جهت این باد از شمال شرقی به سمت جنوب غربی است، و گاهی در تنگهٔ هرمز به طور پیوسته، و به مدت ۳ تا ۵ روز میوزد.
– باد غربی : این باد، بادی بهاری است که از نیمهٔ فروردین تا اوایل تابستان از سمت جنوب به شمال میوزد.
– باد قوس : این باد، بادی زمستانی است که جهت شرقی – غربی دارد و باعث بارش فراوان در منطقه میشود.
– باد شرجی یا شرقی : این باد تابستانی که از بادهای بسیار نامطلوب سواحل شمالی خلیجفارس محسوب میشود، در فصل تابستان میوزد و پس از برخورد به سطح دریا، رطوبت فراوانی را همراه میآورد و نم نسبی هوا را به شدت افزایش میدهد. این باد گاهی با ابر و مه همراه است و در برخی نواحی نیز موجب بارندگی میشود.
– باد لوار (تشباد) : این باد از سمت جنوب غربی میوزد و از بیابانهای عربستان نشأت میگیرد. زمان وزش باد لوار از تیرماه تا شهریورماه است.
– باد بحری یا شمال غربی : این باد اغلب در فصل زمستان شروع به وزیدن کرده و نسیمی از طرف دریا به ساحل میآورد که گاهی نیز بارندگیهای اندکی را به دنبال دارد.
مناسبترین فصل مسافرت به استان هرمزگان، فصل زمستان است.
جغرافیای تاریخی استان
جغرافیای تاریخی استان هرمزگان با تاریخ و جغرافیای خلیجفارس درهم آمیخته است. تا قرن چهارم پیش از میلاد، مدارک پراکندهای بر پایهٔ نوشتارهای تاریخنگاری یونانی دربارهٔ خلیجفارس وجود دارد. ظاهراً در دوران بسیار کهن، اقوامی در سواحل غربی خلیجفارس و دشتهای جنوبی و غربی ایران میزیستهاند. شواهدی نیز مبنی بر پیدایش و توسعهٔ دریانوردی در آن دوران وجود دارد. از جمله میتوان به دریانوردی بابلیان در قرن هفتم پیش از میلاد، در خلیجفارس اشاره کرد. نخستین مدرک قطعی درخصوص دریانوردی در خلیجفارس، به زمان «نئارخورس» یا «نئارک»، دریاسالار اسکندر مقدونی، مربوط است. اسکندر پس از فتح سرزمینهای اطراف رودخانهٔ سند (هندوستان) ظاهراً از طریق مصب رودخانهٔ سند و دریا، به سوی مکران و تنگهٔ هرمز و خلیجفارس حرکت کرد و در سال ۳۲۶ قبل از میلاد، از دهانهٔ رودخانهٔ سند گذشت؛ ولی طوفان و امواج سهمگین دریا وی را مجبور به بازگشت نمود.
اسکندر، دریاسالار خود به نام نئارک (نئارخوس) را به عنوان سرپرست ناوگان دریایی رهسپار خلیجفارس کرد. نئارک پس از عبور از سواحل مکران، به بندر هرمز یا میناب کنونی رسید. نئارک در خلیجفارس به جزیرهٔ خالی از سکنهای به نام «بارقانا» که گفته میشود همان جزیرهٔ «هرمز» یا «لارک» یا «اوآراکنا» و یا «کیش» کنونی است، رسید. نئارک چنین گفته است که هیچیک از سواحل را در طول سفر دریایی خود مانند سواحل خلیجفارس آباد و مزروع ندیده است.
تاریخ مکتوب بندر هرمز از زمان اردشیر بابکان آغاز میشود. مورخین شرقی و اروپایی چنین گفتهاند که روزگار آبادانی بندر هرمز طی سالهای ۲۴۱-۲۱۱ میلادی بوده؛ ولی پس از ظهور اسلام و سقوط دولت ساسانی، به عنوان یکی از مهمترین مراکز دادوستد شرق معروفیت پیدا کرده است.
در سالهای ۷۵۰-۶۶۱ میلادی، منطقهٔ خلیجفارس جزو قلمرو خلافت اموی و سپس جزو قلمرو خلافت عباسی (در سالهای ۱۲۸۵-۷۵۰ میلادی) بوده است. از اواخر قرن هشتم میلادی که دوران شکوفایی خلافت عباسی بود، دادوستدهای دریایی رونق بسزایی یافت. بسیاری از مورخین، این راه دریایی را با اهمیتتر از جادهٔ معروف ابریشم یا شاخهٔ مهمی از آن میدانند.
مارکوپولو، جهانگرد مشهور ایتالیایی در سالهای ۱۲۷۲ و ۱۲۹۳ میلادی از بندر هرمز دیدن کرد. وی گزارش کرده است که جواهرات ایران، عاج و ابریشم هند و چین و مروارید بحرین در بازارهای بندر هرمز خرید و فروش میشده است.
در سال ۱۳۰۰ میلادی سیفالدین – پادشاه بومی بندر هرمز – از ترس حملهٔ مغولها، بندر هرمز را ترک و به جزیرهٔ هرمز (جردم) عزیمت کرد و در آنجا شهر دیگری بنا نهاد.
در سال ۱۴۵۳ میلادی هنگامی که قسطنطنیه به دست سلطان محمد فاتح سقوط کرد، ارتباط زمینی اروپاییان با آسیا گسسته شد. در سال ۱۴۹۷ میلادی، برای اولین بار استعمارگران غربی به فرمانروایی «واسکودوگاما» در بنادر خلیج فارس پیاده شدند.
در سال ۱۵۰۶ میلادی پرتغالیها به عنوان محافظت از منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی، به رهبری «آلفونسو آلبوکرک» با هفت کشتی جنگی جزیره هرمز را محاصره نمودند. بندر هرمز در این زمان، کلید تجاری خلیجفارس محسوب میشد و راهِ ادویه از کنار همین بندر در تنگهٔ هرمز عبور میکرد. سقوط هرمز که از نظر تجاری و نظامی برای دولت ایران اهمیت داشت، به جدا شدن هرمز از ایران و تسلط پرتغالیها بر تنگهٔ هرمز و وضع مالیات برای عبور کشتیها گردید. شاهاسماعیل صفوی که در صدد اعادهٔ مالکیت ایران بر هرمز بود به سبب گرفتاریهای ناشی از جنگ با عثمانیان، به بیرون راندن پرتغالیها موفق نشد و پیمانی با آنان منعقد نمود که به موجب آن پرتغالیها میبایست در لشکرکشی به بحرین، شاهاسماعیل را مساعدت میکردند. با این پیمان تسلط پرتغالیها بر خلیج فارس تا مدتی تثبیت شد؛ ولی شاهعباس بزرگ با کمک قوای انگلیس، حاکمیت پرتغالیها بر خلیج فارس را پایان داد.
هلندیها در سال ۱۰۰۴ هـ.ق تجارتخانهای در بندرعباس تأسیس کردند و به دنبال آن رقابت، بین هلند و انگلستان شدت گرفت. در اواخر دورهٔ سلطنت شاه صفوی، دولت ایران به لغو معافیت گمرکی واردات و صادرات هلندیها اقدام کرد. هلندیها به حصار جزیرهٔ قشم هجوم آوردند و برای جلوگیری از تجارت انگلیس، چند کشتی جنگی به تنگهٔ هرمز و بندرعباس اعزام کردند. دولت ایران ضمن تقاضای صلح، به هلندیها اجازه داد که در هر نقطهای از ایران به تجارت ابریشم اقدام کنند و از معافیت گمرکی در واردات برخوردار شوند. در همین زمان، با تیره شدن روابط بین هلند و انگلیس در اروپا، هلندیها به کشتیهای انگلیس در جاسک حمله کردند و قشم را به دست گرفتند؛ بندرعباس را گلولهباران کردند؛ دژ مستحکمی را در نزدیکی تجارتخانهٔ خود در بندرعباس احداث نمودند؛ برای نزدیکی بیشتر با دهانهٔ خلیجفارس تأسیسات تجاری خود را به جزیرهٔ خارک منتقل کردند و از پرداخت اجارهبهای خارک به میرمهنا، حاکم بندر ریگ و جزیرهٔ خارک خودداری نمودند. میرمهنا در سال ۱۷۶۵ میلادی به هلندیها حمله برد، دژ آنها را تسخیر کرد و آنان را از جزیره بیرون راند. بدین ترتیب هلندیها که مرکز تجاری خود را از بندرعباس برچیده بودند، عملاً از خلیجفارس خارج شدند.
با تشکیل و رسمیت یافتن کمپانی هند شرقی، دولت انگلیس سیاست گستردهٔ استعماری خود را علیه ایران به کار گرفت و در اندک مدتی بر سراسر سواحل خلیجفارس تسلط یافت. دولت انگلیس و عمال کمپانی هند شرقی با نیرنگ، از اتحاد قدرتهای محلی جلوگیری کردند و با ایجاد جنگهای منطقهای، موجبات ضعف آنها را فراهم آوردند. در این دوره، سیاست انگلیس در خلیج فارس ایجاد شیخنشینهای متعدد و کوچک بود تا از اتحاد آنها در مقابل خود جلوگیری کند.
خلیجفارس بعد از جنگ جهانی اول، نه تنها به عنوان یک معبر دریایی تجاری بسیار مهم، بلکه به عنوان بزرگترین کانون نفت و منبع مهم رشد صنایع، اهمیت اقتصادی و استراتژیکی فراوانی یافت؛ به طوری که کلیهٔ طرفهای تجاری خارجی ایران به ویژه انگلیس با جدیت تمام تلاش کردند حضور فیزیکی خود را در خلیجفارس حفظ کنند.
موقعیت استراتژیکی استان هرمزگان، در دهههای بعدی نیز توجه ویژه به این منطقه را برای دولتها و کشورهای خارجی الزامی میساخت.
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان
در آبانماه ۱۳۷۵، جمعیت استان ۱۵۵۰۶۲۱ نفر بوده است که از این تعداد ۴۱/۸۰ درصد در نقاط شهری، و ۵۷/۷۴ درصد در نقاط روستایی سکونت داشتهاند و بقیه غیرساکن بودهاند.
در سال مذکور از ۱۵۵۰۶۲۱ نفر جمعیت استان، ۶۰۲۵۴۷ نفر مرد، و ۵۵۳۵۱۴ نفر زن بودهاند و نسبت جنسی آن ۱۰۶ است. لذا در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن، ۱۰۶ نفر مرد وجود داشته است. از جمعیت این استان ۴۴/۹۴ درصد در گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله، ۵۱/۰۱ درصد در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ ساله، و ۴/۰۲ درصد در گروه سنی ۶۵ ساله و بالاتر قرار داشتهاند و سن بقیهٔ افراد نیز نامشخص بوده است.
در آبانماه سال ۱۳۷۵، در حدود ۹۹/۷۷ درصد از جمعیت استان را مسلمانان تشکیل میدادهاند. این نسبت در نقاط شهری ۹۹/۷۱ و در نقاط روستایی ۹۹/۸۱ درصد بوده است.
در فاصلهٔ سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵، ۹۳۰۱۱۹ نفر به استان وارد شده، و یا داخل این استان جابهجا شدهاند. محل اقامت قبلی ۴۹/۴۲ درصد از مهاجران در سایر استانها، ۱۳/۷۳ درصد در شهرستانهای دیگر همین استان و ۳۱/۲۱ درصد در شهرستان محل سرشماری بوده است. محل اقامت قبلی بقیهٔ افراد، خارج از کشور یا اظهار نشده بوده است. مقایسهٔ محل اقامت قبلی مهاجران با محلی که در آن سرشماری شدهاند، نشان میدهد که ۱۴/۴۲ درصد از روستا به شهر، ۴۸/۳۰ درصد از شهر به شهر، ۱۹/۱۹ درصد از روستا به روستا و ۱۴/۴۵ درصد از شهر به روستا در طی ۱۰ سال قبل از سرشماری آبان ۱۳۷۵، مهاجرت کردهاند.
توزیع مهاجران وارد شده به استان طی سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵، برحسب مدت اقامت در محل سرشماری نشان میدهد که بیشترین تعداد مهاجران وارد شده به استان و یا جابهجا شده در داخل آن، با ۱۹/۷۲ درصد به زمان کمتر از یک سال قبل از سرشماری، و کمترین تعداد آنان با ۱/۶۵ درصد به زمان ۹ سال قبل از سرشماری، مربوط بوده است.
بیشترین تعداد مهاجران وارد شده و یا جابهجا شده، اعم از نقاط شهری و نقاط روستایی، به زمان کمتر از یک سال قبل از سرشماری مربوط است. این نسبت برای نقاط شهری ۱۷/۷۳ درصد، و برای نقاط روستایی ۲۳/۶۹ درصد بوده است.
در آبانماه ۱۳۷۵، از ۵۳۷۸۸۸ نفر جمعیت ۶ ساله و بالاتر استان، ۷۲/۷۸ درصد باسواد بودهاند. نسبت باسوادی در گروه سنی ۶ تا ۱۴ ساله ۹۰/۸۷ درصد و در گروه سنی ۱۵ ساله و بالاتر ۶۳/۳۹ درصد بوده است. در بین افراد لازمالتعلیم (۱۴-۶ ساله)، نسبت باسوادی در نقاط شهری ۹۵/۱۸ درصد، و در نقاط روستایی ۸۷/۹۹ درصد بوده است.
در این استان، نسبت باسوادی در بین مردان ۷۸/۵۶ درصد، و در بین زنان ۶۶/۶۱ درصد بوده است. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب ۸۷/۹۱ درصد و ۸۰/۶۱ درصد، و در نقاط روستایی ۷۱/۴۰ درصد و ۵۶/۷۴ درصد بوده است.
در سال مذکور، از جمعیت ۶ تا ۲۴ سالهٔ استان ۶۲/۰۱ درصد در حال تحصیل بودهاند. این نسبت در نقاط شهری ۶۹/۶۸ درصد و در نقاط روستایی ۵۶/۶۰ درصد بوده است.
در این استان، ۸۷/۵۸ درصد از کودکان، ۸۰/۷۵ درصد از نوجوانان و ۲۹/۵ درصد از جوانان به تحصیل اشتغال داشتهاند.
در آبانماه سال ۱۳۷۵، افراد شاغل و افراد بیکار (جویای کار) در مجموع ۳۰/۴ درصد از جمعیت دهساله و بالاتر استان را تشکیل میدادهاند. این نسبت در نقاط شهری، ۳۲/۵ درصد و در نقاط روستایی، ۱۷/۸ درصد بوده است. از جمعیت فعال این استان، ۹۲/۳ درصد را مردان و ۷/۷ درصد را زنان تشکیل میدادهاند.
بیشترین میزان فعالیت به گروه سنی ۳۹-۳۵ ساله با ۵۲/۱ درصد، و کمترین میزان آن به گروه سنی ۱۴-۱۰ ساله با ۲/۳ درصد مربوط بوده است. بالاترین میزان فعالیت برای مردان به گروه سنی ۳۹-۳۵ ساله با ۹۱/۴۳ درصد، و برای زنان به گروه سنی ۳۹-۳۵ ساله با ۹/۱ درصد مربوط بوده است.
در سال مذکور، از شاغلان ۱۰ ساله و بالاتر استان، ۲۴/۱ درصد در گروه عمدهٔ کشاورزی، ۲۲/۳ درصد در گروه عمدهٔ صنعت، ۵۱/۱ درصد در گروه عمدهٔ خدمات و ۲/۴ درصد نامشخص و اظهار نشده گزارش شده است. این نسبتها در نقاط شهری به ترتیب ۴/۹ درصد، ۱۹/۵ درصد، ۷۳ درصد و ۲/۶ درصد، و در نقاط روستایی به ترتیب ۴۱/۴ درصد، ۲۵ درصد، ۳۱/۴ درصد و ۲/۲ درصد گزارش شده است.
فعالیت عمدهٔ مردم هرمزگان در زمینهٔ کشاورزی و ماهیگیری است. همچنین صید ماهی و حمل و نقل دریایی از دیگر فعالیتهای عمدهٔ اقتصادی اهالی نوار ساحلی و جزایر استان میباشد.
این استان از نظر رشد سریع محصولات کشاورزیِ گرمسیری و مزیتهای نسبی منطقهای و ناحیهای، اهمیت قابل توجهی دارد. از جمله میتوان به تولید و کاشت انواع صیفی و سبزی مشتمل بر گوجهفرنگی، خیار، بامیه، هندوانه و … اشاره کرد. کشت مرکباتی از قبیل پرتقال، نارنگی، لیموترش و … نیز در این استان رایج است.
منطقهٔ میناب به عنوان قطب کشاورزی استان هرمزگان به شمار میرود. در سالهای اخیر با احداث چاههای عمیق مبادرت به کشت بعضی از صیفیجات در دشت میناب شده که کاملاً چهرهٔ کشاورزی آن را دگرگون کرده است.
استان هرمزگان همچنین معادن فراوانی دارد که مهمترین آن نفت و گاز است. معادن دیگری مانند کرومیت، خاک سرخ، سنگگچ و آهک، نمک، گوگرد و آهن نیز در این استان یافت میشوند. با کشف معادن جدیدی مثل شن و ماسه، سنگ لاشه، نمک طعام و سنگ تزئینی صنایع معدنی استان هرمزگان فعالتر شده است. این استان بالغ بر ۲۰ معدن دارد که اکثراً معدن کرومیت میباشند. تولید سالانهٔ کرومیت بین ۳۰ تا ۴۰ تن و تولید خاک سرخ در سال بین ۵۰۰ تا ۱۰۰ تن گزارش شده است که بخش مهمی از آن به خارج از کشور صادر میشود. فرآوردههای معادن دیگری مانند نمک جزیرهٔ هرمز و نمک آبی در جزیرهٔ قشم نیز علاوه بر مصرف داخلی به خارج صادر میگردد.
استان هرمزگان در زمینهٔ صنایع غذایی و حمل و نقل دریایی از موقعیت اقتصادی برجستهای برخوردار است.
شیلات از مهمترین صنایع هرمزگان است که محصولات آن در سراسر کشور توزیع میگردد. محصولات مهم آن کنسرو ساردین و تن است که در نوع خود از اهمیت بسیار ممتازی برخوردار است. کارخانهٔ آرد ماهی نیز از دیگر صنایع استان است که از پوست و استخوان و امعاء و احشاءِ ماهیان کنسرو شده در کارخانهٔ کنسرو تن، آرد ماهی به عمل میآورد. همچنین صنایع دیگری مانند صنعت قایقسازی، نساجی، لنجسازی، یخسازی، کارخانهٔ آبلیموگیری، کشتیسازی و تعمیر و بازسازی کشتی و لنج نیز در این استان وجود دارد.
یکی از جاذبههای ویژهٔ استان هرمزگان دو بندر آزاد تجاری کیش و قشم است که از نظر اقتصادی و دادوستد، سالانه هزاران هزار نفر را به سوی خود جلب میکنند.
به دنبال افزایش مشکلات باراندازی و تأخیر زیاد کشتیها در بنادر جنوبی ایران، ایجاد بنادر آزاد مورد توجه و تصویب دولت قرار گرفت. در دی ماه سال ۱۳۴۶ کمیسیون ویژهٔ بنادر آزاد در هیأت دولت تشکیل شد، و مطالعه در مورد بنادر آزاد تجاری اروپا و آسیا و همچنین بررسی استعدادها و تواناییهای بنادر و جزایر خلیجفارس برای ایجاد چنین مناطقی صورت گرفت. در سال ۱۳۵۰ طرح ایجاد یک بندر آزاد توریستی در جزیرهٔ کیش مورد بررسی قرار گرفت و آمادهسازی آن آغاز شد. در سال ۱۳۵۸ شورای انقلاب با توجه به اهداف خودکفایی و سمتگیری از بخش خدمات به سوی فعالیتهای تولیدی، و همچنین با توجه به سرمایهگذاریهای کلان انجام شده، تصمیم گرفت که این جزیره را یک منطقهٔ آزاد تجاری – صنعتی و توریسم اعلام کند. اما مشکلات فراوان پس از انقلاب سبب شد که تا سال ۱۳۶۵ هیچگونه اقدام مؤثری در این زمینه انجام نگیرد. در همین سال، براساس مصوبات دولت دروازههای جزیرهٔ کیش بر روی مردم کشور باز شد و هر مسافر توانست با استفاده از تسهیلات کارت خرید و بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی نسبت به خرید کالاهای مجاز و حمل آن به داخل کشور اقدام کند. این کار دگرگونی شگرفی در عمران و آبادی جزیرهٔ کیش به وجود آورد.
هماکنون در جزیرهٔ کیش مراکز خریدی به نامهای بازار پردیس، بازار مرجان، بازار مریم، بازار فرانسه، بازار پارس خلیج، بازار عربها، بازار کاخ، بازار دری، بازار بهکیش، بازار مروارید و نیز بازارهای جدید دیگری مانند حافظ تأسیس شدهاند.
در سال ۱۳۶۸ به دنبال اجرای برنامهٔ اول توسعهٔ اقتصادی – اجتماعی کشور، براساس تبصرهٔ ۱۹ به دولت اجازه داده شد که حداکثر در سه نقطه از نقاط مرزی کشور، مناطق آزاد تجاری – صنعتی تأسیس کند. براساس این تبصره، دولت علاوه بر جزیرهٔ کیش، جزیرهٔ قشم و قسمتی از بندر چابهار را منطقهٔ آزاد اعلام کرد. بدین منظور در همین سال جزیرهٔ قشم که بزرگترین جزیرهٔ استراتژیک خلیج فارس است، به عنوان دومین بندر آزاد ایران فعالیت گمرکی خود را آغاز کرد. تصمیم دولت در مورد قشم عمدتاً به فعالیتهای صنعتی و احداث صنایع سنگین متکی گشت؛ ولی برتری عامل تجاری سبب تقویت توریسم تجاری در این جزیره شده است.
در سالهای اخیر، تمام سرمایهگذاریهای دولت متوجه تبدیل بافت تجاری جزیره به بافت صنعتی شده است؛ به طوری که در طرح جامع قشم، چهار منطقهٔ صنعتی در چهار محور جغرافیایی شمال، جنوب، شرق و غرب جزیره پیشبینی شده است و در حال حاضر عملیات آمادهسازی شهرکهای صنعتی در شمال و شرق جزیره به اتمام رسیده است. همچنین طرح اتصال زمینی جزیرهٔ قشم به بندرعباس هماکنون در حال اجرا است که بندر لافت را به بندر پل در غرب شهرستان بندرعباس متصل میکند.
۱۱ بهمن ۱۳۹۲
به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
نظر کاربران :
استاني گرم و خشك و زيبا با مردمان خونگرم با سوغاتي زيبا مانندخرسک بافی وسوزن دوزی كه كار دست بانوان هنرمندي و چيره دست