جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

آیینه کاری

تاریخ بروزرسانی :
۲۶ تیر ۱۳۹۳

آیینه در فرهنگ ایرانی نماد پاکی، راستی و صداقت است و به همین دلیل است که ایرانیان از آیینه در خانه، آئین ها و مراسم و حتی معماری بسیار استفاده می کنند. از آیینه در معماری به منزله عنصری تزئینی و به دلیل جذب نور بیشتر و ایجاد محیطی دل انگیز استفاده شده است. در واقع استفاده از آیینه در تزئین بنا یا معماری ابتکار هنرمندان ایرانی است و اوج شکوفایی هنر آیینه کاری در معماری دوره ی قاجاریه بوده است که نمونه های بسیاری از آن را در عودلاجان می توان یافت.

آیینه کاری، این هنر تزیینی ایرانی ابتدا با نصب آیینه های بزرگ بر بدنه بنا چه درون و چه نمای بیرونی بنا استفاده می شد. در بناهای دوران صفوی نمونه های بسیاری از این گونه آیینه کاری داریم که در کاخ های دوره قاجاریه نیز استفاده می شد. از نمونه های شاخص کاربرد آیینه قدی در دوره قاجاریه می توان به آیینه کاری تالار آیینه، کاخ الماس، کاخ شمس العماره، کاخ بادگیر و کاخ گلستان اشاره کرد. بعدها آیینه کاران از قطعات کوچکتر آیینه نیز استفاده کردند و آثار ظریف تری با طرح ها و شکل های مختلف به وجود آوردند. ترکیب این هنر با هنرهای دیگر، آثار جدید و زیبایی به وجود آورده است؛ مانند ترکیب نقاشی بر چوب و آیینه در کاخ بادگیر، کاخ گلستان تهران و در سقف تالار بزرگ عمارت نارنجستان شیراز.

آئینه کاری ریشه اقتصادی نیز داشته است. آیینه، یکی از کالاهای وارداتی به ایرانیان بوده است. آیینه ها در حین جابجایی در راه می شکستند. هنرمندان ایرانی با درنظر گرفتن ضرر اقتصادی بر اثر شکستن آیینه ها تصمیم می گیرند، با استفاده از ذوق هنری خود از قطعات شکسته آن استفاده کنند. در واقع این ابتکار، هنر آیینه کاری را دارای ریزه کاری ها کرد و به این هنر جلوه ای خاص بخشید .

دیوان خانه کریم خان زند در شیراز نمونه زیبایی از این هنر است که به دستور آغا محمد خان ویران شد و ستون های حجاری شده و درهای خاتم و آیینه های بزرگ آن برای استفاده در دارالاماره تهران (ایوان تخت مرمر کنونی) به تهران منتقل شد. آیینه کاری به تدریج پیشرفت کرد و گسترش یافت و در بیش از یک قرن، آثاری چون تالارها و اتاق های شمس العماره، کاخ گلستان، ایوان و آستانه حضرت عبدالعظیم در شهر ری، آیینه کاری دارالسیاده آستان قدس رضوی در مشهد، ایوان آستان حضرت معصومه در قم و کاخ موزه سبز کنونی در مجموعه سعد آباد شمیران و کاخ مرمر در تهران به وجود آمد. آیینه کاری به مرزهای جغرافیایی ایران محدوده نشد و به دلیل زیبایی بسیار آن و همچنین بخشیدن جلوه ای خاص به اماکن مذهبی به کشور های اسلامی به ویژه کشورهایمنطقه، مانند عراق ، سوریه ، عربستان وارد شد.

در محله های قدیم تهران که هسته اولیه پایتخت محسوب می شدند، نمونه های بسیاری از آیینه کاری مشاهده می شود. این هنر در امامزاده ها، مساجد، عمارات و خانه های قدیمی محله عودلاجان نیز به چشم می خورد. نمونه ای از این آینه کاری را می توان در امامزاده یحیی دید. امامزاده یحیی در سال ۱۳۲۰ ه.ش در محل بنای خشتی قدیم که در سال ۱۳۱۸ ه.ش منهدم شده بود، به همان سبک اصلی ساخته شد و تا سال ۱۳۲۸ ه.ش هیچ تزیینی نداشت. از این سال کاشیکاری و تزییناتی بر روی گنبد و آینه کاری انجام شد که زیباترین بخش آن ورودی اصلی بقعه در ضلع شمالی با فضایی زیبا و سقفی مزین به آیینه است.(۱)

نمونه های بسیار دیگری از آینه کاری های دوران قاجار همچنان در بناها و عمارت های باقی مانده از آن دوران در محله عودلاجان وجود دارد. از این دست می توان به تالار آینه کاری با شکوه خانه امام جمعه واقع در کوچه ای به همین نام در خیابان ناصرخسرو و تالار آینه نصیرالدوله که با فاصله نسبتا زیادی از بنای اصلی آن در انتهای کوچه هداوند قرار دارد و با تلفیق رنگ در گچبری ها و کنار آینه کاری ها نمای بسیار زیبایی خلق کرده است، اشاره کرد. این هنر که زمانی در تمامی خانه ها نما و جلوه داشته است امروز به دست فراموشی سپرده و به بناهای مذهبی محدود شده است. آینه و انعکاس نور در آن که تمثیلی از حضور و وجود خداوند است دیگر زینت بخش خانه ها نیست. در بعضی از مرمت های غیر اصولی ابنیه تاریخی، شاهد ویرانی آینه کاری ها به علت ناتوانی در مرمت آن هستیم که این مسئله توجه بیشتری را می طلبد.

مصالح و مواد مورد استفاده در هنر آینه کاری عبارتند از: آینه چسب یا بُنکس (در اصطلاح چسب چوب را گویند)، سریش و گچ نرم. ابزارهایی که در هنر آینه کاری استفاده می‌شوند عبارتند از: قلم طراحی، خط کش چوبی برای خط اندازی روی شیشه، میز زیر دست، الماس آینه بر و تنها ابزاری که در نصب آن به کار برده می‌شود کاردک است .

این گونه‌است که نخست، طرح مورد نظر توسط طراح، معمار یا شخص آینه کار آماده می‌شود سپس کاغذ طراحی شده را سوزنی می‌کنند و برسطح کار می‌گذارند و روی آن گرده زنی می‌کنند. پس از آن از روی طرحی که به وسیله گرده بر دیوار منتقل شده، هنر آینه کاری را به وسیله چسباندن قطعات آینه روی دیوار با گچ و سریش به انجام می‌رسانند.
در سطوح آینه کاری زمینه کار دارای نقوش یا خطوط برجسته یا فرورفته‌است زمینه کار توسط یک فرد گچ‌بر مشابه طرح آینه کاری آماده شده، سپس قطعات آینه به وسیله آینه بر یا آینه کار در اندازه و اشکال مورد نظر با الگویی مقوایی برش داده شده (بدون انکه آنها را از هم جدا سازند) آماده می‌شود.
آنگاه آینه چسبان به وسیله خمیری که مرکب از گچ و سریش است قطعات آینه را براساس طرح به وسیله فشار آوردن دست به محل برش آن‌ها روی گچ کشته بر سطح کار می‌چسباند و با فشار دست برجستگی و فرورفتگی مورد نظر را ایجاد می‌کند، سپس نقوش دلخواه و مورد نظر را پدیدار می‌سازد در خاتمه آینه پاک کن سطح کار را پاک کرده، براق می‌کند.
اجرای طرح روی کاغذ پس از تشخیص ابعاد و تقسیم‌بندی گره محاسبه می‌شود سپس هر گره را در خود خرد کرده و به وسیله آینه‌های حمیل یک سانتیمتری که در اطراف نقش گره چسبانده می‌شود، گره اصلی نمایان می‌شود.
در داخل لقاط گره نقوش ویژه طراحی شده مثل نقوش اسلیمی، گل و برگ و پرنده و غیره را اجرا می‌کنند و افزون بر آن قسمت آینه بری به وسیله آینه‌های رنگی و برش آینه به صورت محدب که به نام کُپ بری (آینه محدب) معروف است، طرح لازم را آماده کرده و به عنوان مثال در طرح درخت انگور الوان، سیاه و یاقوتی که هم رنگ و هم ابعاد آن مشخص است، شبیه اصل درخت طراحی می‌کنند و آینه محدب را بر اساس طرح آماده با گچ بر سطح کار می‌چسبانند. سپس لایه گچ نرم در قطر حدود سه میلی‌متر بر آخرین سطح بر جسته مالیده می‌شود و پس از آن شیشه‌های محدب ساخته شده را خرد کرده و با انواع آینه‌های رنگی به کار می‌برند.
در مورد طرح‌های گیاهی و اسلیمی و قواره سازی، مانند معرق‌کاری برای تمام نقوش، الگو تهیه کرده و پس از برش آینه با الماس، به کمک سنگ، لبه‌های آن را گرد می‌کنند.
ضخامت مطلوب آینه برای آینه کاری یک میلی‌متر است، اما تا ضخامت دو میلی‌متر یا بیشتر نیز به کار برده شده‌است. از آنجا که واردات آینه گران قیمت و شکننده بود، استادکاران ایرانی از مدت‌ها پیش به ساخت آینه‌های قلع و سیمابی می‌پرداختند.
بعدها جیوه دادن آینه تغییر کرد و آب مقطر و “نیترات دراژن”(سنگ جهنم ) به کار بردند. این آینه چندان که باید شفاف نبود، از این رو در عمده آستانه‌ها و اماکن متبرکه آینه‌های بلژیکی به کار برده شده‌است.
منبع: سایت کویرها و بیابان های ایران

extract image آیینه کاری

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

  • رها مسعودی

    آیینه کاری هنری تزیینی و دیرینه در ایران مخصوصا شهر شیرازه…حتما به مساجدی چون شاه چراغ برین .. مطمئنن محو آیینه کاری اونجا خواهید شد

    ۱ دی, ۱۳۹۷ پاسخ دادن
  • نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *