شهر سوخته شهر شگفتی‌های باستان‌شناسی ایران است؛ شهری ۵ هزار ساله در گوشه جنوب شرقی ایران، بر سر راه زابل به زاهدان، برخاسته از تمدن هامون و هیرمند و پیونددهنده دو تمدن باستانی ایران و هند؛ شهری که گورستان‌ها و اشیای منحصر به فردش پرده از رازهای زیادی از تاریخ این سرزمین برداشته است؛ شهری که گویی هنوز زندگی در زیر خاکش موج می‌زند و انگار نه انگار که هزاره‌ها است که زندگی در آن متوقف شده است؛ شهری که پزشکان و مهندسان، صنعتگران و هنرمندان قابلی داشته و هنوز تسلط آن‌ها بر کارشان موجب حیرت متخصصان امروزی است. اولین پیش نمونه انیمیشن دنیا، اولین جراحی جمجمه در جهان در کنار صفحه‌های بازی‌های فکری، وسایل نقاشی، لوازم آرایش و قدیمی‌ترین چشم مصنوعی نمونه‌هایی از شگفتی‌های کشف شده در این شهر هستند.
گورستان معروف شهر سوخته در بخش جنوب و جنوب غربی محوطه قرار دارد. اینجا یکی از وسیع‌ترین گورستان‌ها در دوران آغاز تاریخی یا عصر مفرغ بوده و جالب است بدانید که باستان‌شناسان تخمین می‌زنند که در یک دوره هزار ساله، تا ۳۷ هزار و ۵۰۰ انسان در این محوطه ۲۵ هکتاری دفن شده‌اند. چشم مصنوعی و دانه‌های انگور درون کوزه‌ها از میان همین گورها به دست آمده‌اند.
در شهر سوخته، انواع و اقسام شیوه‌ها و آداب تدفین وجود داشته است؛ گورها هم انواع گوناگونی چون سردابه‌ای، دو قسمتی و. . . داشتند.
بررسی جهت خوابانده شدن اسکلت در بسیاری از مناطق جهان، راه‌گشای تعیین جنسیت فرد دفن شده است. به عنوان مثال در منطقه قفقاز، با دیدن هر اسکلتی می‌توان گفت که مرد است یا زن؛ چون همیشه زنان به سمت چپ خوابیده‌اند. اما در شهر سوخته، چنین رسمی وجود نداشته است، هر چند که این بی‌نظمی در تدفین، معنی خودش را داشته است؛ برای مردم شهر سوخته، نور دارای اهمیت خاصی بوده است؛ به‌طوری که جهت تدفین، به جایگاه خورشید در آسمان در وقت تدفین بستگی داشته و به دلیل گردش خورشید، جهت دفن اجساد در اوقات مختلف روز متفاوت بوده است.
وقت ظهر که خورشید در بالا و میان آسمان بوده، اجساد همه رو به آسمان دفن می‌شده‌اند و هنگام ابری بودن هوا، شب‌ها یا زمانی که خورشید دیده نمی‌شده، اجساد دمر دفن می‌شده‌اند. در بعضی از گورهای سردابه‌ای، اجاقی خشتی گذاشته میشده که در آن آتش روشن بوده است. گور سردابه‌ای، اتاقکی است در زیر زمین با دری که پس از تدفین بسته میشده و تا زمانی که هوا در آن بوده، اجاق می‌سوخته است. در این گورها، چشم جسد و جهت دیدش به طرف در گور است که به سوی خورشید باز میشده است. در بیشتر گورهای سردابه‌ای، فضای کافی وجود داشته اما در آن‌هایی که فضای کافی وجود نداشته هم اجاق گذاشته میشده، اما چون هوا کافی نبوده، اجاق زودتر خاموش میشده است.
در شهر سوخته آنچه را برای فرد در زندگی اهمیت داشته، کنارش در گور می‌گذاشتند. در بیشتر گورها از یک تا ۱۲۰ شیء وجود دارد که از این اشیاء می‌توان به شغل صاحبان‌شان پی برد. کارگران سنگتراش با وسایل کارشان دفن می‌شدند، چوپانان یا صاحبان گله با بزغاله‌هایشان و نقاشان سفال با سفال‌ها و ابزارهایی مثل رنگ‌‌های طبیعی و قلم‌‌های استخوانی نقاشی و هاون که برای کوبیدن کلوخ‌های معدنی به کار می‌رفته است، به خاک سپرده می‌شدند. حتی در شهر سوخته، گور نوعروس جوان ۱۸ ساله‌ای کشف شده که با سبد وسایل آرایش (مثل کیف آرایش امروزی خانم‌ها) دفن شده است؛ وسایلی مثل آینه، جعبه آینه، شانه، سورمه دان، میل سورمه‌کشی، هاون سورمه‌کوبی به علاوه ۶۳ ظرف با انواع خوراکی‌ها. حتی در گور یک مرد، علاوه بر وسایل مردانه، یک نوار باریک پیشانی بند هم پیدا شد که به همین خاطر حدس زده می‌شود که او یک روحانی باشد. مردمان شهر سوخته به زندگی پس از مرگ باور داشته‌‌اند و مرگ را مرحله‌ای عادی از چرخه زندگی می‌دانستند. اسکلت‌هایی که در گورها پیدا می‌شوند، انگار به خواب رفته‌اند. به همین خاطر، آن چیزهایی را که برایشان عزیز بوده در کناری گذاشته‌اند تا هنگام بیداری به کار ببرند.
جز ۲۲ درصد از گورهایی که خالی از هر شی است و فقط اسکلت در آن‌ها است، بقیه اجساد همه وسایل گوناگونی همراه‌شان است. خالی بودن گور از اشیا و جواهرات را به دو صورت می‌توان تعبیر کرد: یا شیء اهدایی به قبر، دارای مواد آلی بوده و از بین رفته است یا اینکه چون در شهر سوخته به دلایلی، چند مذهب و آیین وجود داشته، درصدی از مردم اعتقادی به زندگی پس از مرگ نداشته‌اند.
از روی اشیای داخل گور نه تنها به شغل افراد که به وضعیت اقتصادی و طبقه اجتماعی‌شان هم می‌توان پی برد. ثروتمند یا فقیر بودن اشخاص، به کمیت اشیای درون گور بستگی ندارد؛ بلکه به کیفیت آن‌ها وابسته است ۵۰ ظرف سفالی به اندازه یک مهره از جنس سنگ کلسدونی یا سنگ لاجورد ارزش ندارد. مردم شهر سوخته به زیبایی بسیار اهمیت می‌دادند و در مجموع نسبتا مرفه بوده‌اند. در گور زنان حتما یک شانه یا سورمه دان یا میله سورمه پیدا می‌شود. زنان حتما یکی از این اشیای زینتی را دارند. حتی در گور یک زن لباسی منجوق‌دوزی شده کشف شد. اما به هیچ عنوان نمی‌توان گفت که فقط زن‌ها از مهره و شانه و اشیای زینتی استفاده می‌کرده‌اند، چون وسایلی از این دست در قبر مردها هم به دست آمده، صرف داشتن زینت نشان جنسیت نیست. تاکنون چیزی حدود ۷۰۰ گور حفاری شده و در این میان، گور همه زن‌ها شانه و وسایل زینتی نداشته است. لزوما در گور همه زنان، مهره و زیورآلات، وجود ندارد، ولی بعضی از ظروف گور زنان، رنگارنگ است و این نوع ظروف فقط و فقط در گور زنان پیدا می‌شوند.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.