موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
استان کرمان در جنوب شرقی ایران واقع شده است. از شمال با استانهای خراسان و یزد، از جنوب با استان هرمزگان، از شرق با سیستان و بلوچستان و از غرب با استان فارس همسایه است. مساحت این استان حدود ۰۶۹۱۷۵ کیلومترمربع است و بین ۵۵ درجه و ۲۵ دقیقه تا ۳۲ درجه عرض شمالی و ۲۶ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۲۹ درجه و ۵۹ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار گرفته است.
استان کرمان بعد از استان خراسان دومین استان پهناور کشور است و حدود ۱۱ درصد از خاک ایران را در بر گرفته است. این استان یکی از مرتفعترین استانهای کشور است، و شهرستان بافت آن با ۲۲۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا مرتفعترین شهرستان استان میباشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری استان کرمان مشتمل بر ۱۰ شهرستان، ۷ شهر و ۳۱ بخش است. شهرستانهای آن عبارتاند از: بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رفسنجان، زرند، سیرجان، شهر بابک، کرمان و کهنوج.
جغرافیای طبیعی و اقلیم استان
استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار گرفته است و ارتفاعات آن دنبالهٔ رشتهکوههای مرکزی ایران است که از چینخوردگیهای آتشفشانی آذربایجان شروع میشود و تا بلوچستان امتداد دارد و دنبالهٔ آن چندین بار در فلات مرکزی به وسیله حوزههای پست داخلی و کویر قطع میشود. زمان تشکیل این چینخوردگیها با پیدایش فلات داخلی و عقبنشینی دریای تتیس همراه است. به دنبال حرکات کوهزایی و باز شدن دهانههای آتشفشانی، کف دریای تتیس نیز بالا آمد و آب دریاهای اطراف نیز بر اثر تبخیر شدید و تراکم رسوبات آن خشک شد و قشر ضخیمی از رسوبات نمک دریا روی آنها به جای ماند و کویرهای کنونی (کویر لوت) را تشکیل داد. در نواحی پست، ذرات حاصله از متلاشی شدن و فرسایش کوهستانها، روی هم انباشته شد که با وزش باد به حرکت در میآیند و تپههای متحرک شنی را به وجود میآورند.
رشتهکوههای مرکزی در این منطقه دشتهای وسیع استان را از یکدیگر جدا میسازند. این کوهها به طور کلی ۲ رشتهٔ عمده هستند که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شدهاند و مهمترین آن رشتهکوههای بشاگرد کوهبنان است.
این رشتهکوهها دنبالهٔ کوههای جندق و بیابانک هستند که تا کرمان و بم گسترش یافتهاند. از قلل مهم آن میتوان به کوههای کوهبنان، طغرلالجرد (تخراجه)، پلوار، سیرچ، ابارق و تهرود اشاره کرد که بزرگترین حایل بین مناطق کویر با سایر مناطق استان میباشند.
رشتهٔ دوم کوههایی است که از یزد تا کرمان و چاله جازموریان کشیده شدهاند و به موازات رشتهٔ اول امتداد دارند. از ارتفاعات مهم این رشته نیز میتوان کوههای مدوار، شهر بابک، کوه پنج، چهل تن، لالهزار، هزار بحر آسمان، جبال بارز و شهسواران را نام برد.
در قسمت جنوب شهرستان کهنوج نیز رشتهکوههای بشاگرد، دنبالهٔ رشتهکوههای زاگرس قرار دارند و این منطقه را از استان هرمزگان جدا میسازند.
وجود ارتفاعات و پستی و بلندیهایی در منطقه و شرایط خاص اقلیمی، آب و هوای متفاوتی در نواحی مختلف استان به وجود آورده است. نواحی شمال و شمال غربی و مرکزی دارای آب و هوای خشک و معتدل است و نواحی جنوبی و جنوب شرقی آب و هوای گرم و نسبتاً مرطوب دارد. مقدار باران و ریزشهای جوی بسیار متغیر و کم است. بیشترین باران در منطقهٔ جیرفت میبارد. اراضی مرتفع و بادگیر توأم با طوفان و گرد و غبار است. آب و هوای شهر کرمان خشک و نیمه معتدل است. براساس گزارش سازمان هواشناسی در سال ۱۳۷۰ حداکثر مطلق درجهٔ حرارت ۳۹/۶ درجه سانتیگراد، حداقل مطلق درجهٔ حرارت ۱۷- درجهٔ سانتیگراد و تعداد روزهای یخبندان ۷۹ روز بوده است.
این گزارش حاکی از آن است که متوسط درجهٔ حرارت استان در ماههای اردیبهشت، خرداد، مرداد و تیر بین ۲۰ تا ۲۵ درجهٔ سانتیگراد میباشد و از دیدگاه استفادههای جهانگردی، مطلوبترین ماهها جهت مسافرت به استان میباشند. متوسط بیشترین درجهٔ حرارت با ۲۶/۷ درجه مربوط به تیرماه و کمترین آن اختصاص به بهمن ماه دارد که ۳/۹ درجهٔ سانتیگراد میباشد.
استان کرمان تحت تأثیر بادهای مختلف برون منطقهای و محلی است. وزش این بادها، آب و هوای آن را دستخوش تحولات و تغییرات قابل توجهی میکند. این بادها عمدتاً از نوع بادهای موسمی خشک هستند و در ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت میوزند و جهت وزش آنها از جنوب غربی به طرف شمال شرقی و مشرق است. این بادها انبوهی از خاک و شن با خود به طرف شهر کرمان میآورند و سبب تقلیل رطوبت نسبی هوا میگردند. همچنین، بادهای غربی و شمال غربی باعث ریزش باران در زمستان و بهار میشوند.
ریزش نزولات جوی از آبان ماه شروع و تا اردیبهشت ماه سال بعد ادامه مییابد. بیشترین میزان بارندگی از دی ماه تا اردیبهشت ماه است. اغلب این بارشها به صورت باران است و گاهی هم اندکی برف میبارد. میزان بارندگی سالانهٔ استان در سال ۱۳۷۰، برابر ۱۱۴/۷ میلیمتر بوده است.
جغرافیای تاریخی استان
سابقه سکونت و استقرار انسان در دیار کرمان به هزارهٔ چهارم قبل از میلاد میرسد. این منطقه یکی از قدیمیترین نواحی ایران به شمار میرود و در گذر زمان، گنجینههای فرهنگی تاریخی گرانبهایی در آن پدید آمده است که نمایانگر روند تاریخی و حیات اقتصادی – اجتماعی آن است. وجود هر فضای تاریخی در کرمان بیانگر بخشی از زوایا و ابعاد زندگی مردم و حکومتهای این مرز و بوم است.
تأسیس و تخریب، مرمت و انهدام، همه و همه نشانگر حیات پر جنب و جوش این دیار ناشناخته است. قلت آثار تاریخی کرمان در قیاس با شهرهایی چون اصفهان و شیراز به دلیل رنج و آسیبی است که حوادث ناگوار تاریخ در این منطقه پدید آورده است. همین معدود آثار و در و دیوارهای شکسته نیز نشانهٔ توانایی، پایداری و کوششهای مردم این خطه از کشور است. با نگاهی اجمالی به گذشتهٔ بعضی از شهرهای مهم این استان، سیمای تاریخی آن بیشتر روشن میشود:
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ استان کرمان ۳۲۸۰۰۴۲ نفر جمعیت داشت که از این تعداد ۵۲/۹ درصد در نقاط شهری و ۴۶ درصد در نقاط روستایی ساکن بودند و ۱/۱ درصد نیز غیرساکن یا خوشنشین بودند. در این سال شهرستان کرمان با ۷۹/۷ درصد شهرنشینی و شهرستان کهنوج با ۱۳/۹ درصد شهرنشینی، به ترتیب بیشترین و کمترین درصد شهرنشینی را داشتند.
در سال ۱۳۷۰ نسبت باسوادی در جمعیت ۶ سال و بالاتر استان کرمان در نقاط شهری ۸۳/۵ درصد و در نقاط روستایی ۵۶/۶ درصد بود.
استان کرمان مانند سایر مناطق ایران شاهد مهاجرت وسیع روستائیان به شهرها بوده است.
استان کرمان در کنار جمعیت ساکن، ایلات کوچرو عشایری نیز دارد که از گروههای مختلفی تشکیل شدهاند. زبان آنها فارسی و مذهب آنها نیز عمدتاً شیعه است. فقط دو تیره هستند که به زبانهای ترکی و بلوچی تکلم میکنند. ایلات کرمان به مهماننوازی، سلحشوری، دیانت و بردباری مشهورند. پرورش گوسفند و گلهداری شغل عمدهٔ آنهاست و قالیهای مرغوبی هم میبافند. ایلات کرمان بطور پراکنده در دامنهٔ کوهستانهای پاریز، کوه پنج، کوه چهل تن، بیدخون، کوهشاه، کوه هزار و کوهستان ساردوئیه زندگی میکنند و در ایام قشلاق تا حدود بندرعباس و میناب نیز پراکنده میشوند.
مهمترین ایلات کرمان عبارتاند از:
تیرهٔ آل سعید، تیرهٔ خراسانی، تیرهٔ بارچی، کوه پنجی، معصومی، شول، قرایی، بُچاقچی، افشار، سلیمانی، لری، طاهری، نارویی و ایلات جبال بارز و فتحی.
گرچه اهمیت نسبی صنایع بزرگ و بهرهبرداریهای کشاورزی تجاری در کرمان نسبت به سایر استانها قابل توجه است، لیکن در عمل مجموع ظرفیت تولیدی این استان چندان قابل ملاحظه نیست و اغلب واحدهای اقتصادی، مقیاس خردی دارند.
با توجه به شرایط اقلیمی و میزان منابع آب و موقعیت جغرافیایی و روش کشت اراضی، استان کرمان به سه منطقهٔ کشاورزی تقسیم میشود:
– مناطق کشاورزی خشک و کویری رفسنجان، زرند، سیرجان و …
– مناطق کشاورزی معتدل کوهستانی بافت، بردسیر و …
– مناطق کشاورزی گرمسیری بم، جیرفت، کهنوج و …
مهمترین محصولات کشاورزی این استان عبارتاند از:
گندم، جو، سیبزمینی، پسته، حنا، و سمه، زیره، پنبه و چغندرقند.
از استان کرمان بیش از ۹۵ درصد محصول پستهٔ ایران به دست میآید و بالغ بر ۸۷/۵ درصد از باغات پستهٔ کشور را به خود اختصاص داده است. در میان شهرستانهای استان کرمان که باغ پسته دارند، رفسنجان با بیش از ۷۰ درصد کل تولید پسته و تعداد باغ پسته، رتبهٔ اول را به خود اختصاص داده است.
در کرمان انواع محصولات سردسیری، شامل گردو، بادام، گلابی، هلو، آلبالو، آلو، گیلاس و سیب درختی به دست میآید و همچنین محصولاتی از قبیل مرکبات (پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، نارنگی، نارنج، گریپفروت) و خرما تولید میشود. این گونه محصولات در مناطق بم، جیرفت، شهداد و در جنوب شرقی شهرستان بافت کشت میشوند، مرکبات شهداد مرغوبیت خاص و شهرت خوبی در ایران دارند.
دامپروری به سه طریق روستایی، عشایری و صنعتی صورت میگیرد. با این همه به علت خاک نه چندان حاصلخیز منطقه و محدودیت مراتع سرسبز، دامپروری از رونق چندانی برخوردار نیست.
معادن استان در تأمین مواد اولیهٔ مورد نیاز صنایع کشور نقش ارزندهای برعهده دارند. معادن سرشار آهن، ذغالسنگ، مس و دیگر فلزات چرخهای صنعت استان و کشور را به گردش در میآورند. معادن زغالسنگ قسمتی از نیاز کارخانهٔ ذوب آهن اصفهان را تأمین میکنند. منابع مس سرچشمهٔ کرمان که به گواهی کارشناسان از غنیترین و خالصترین معادن مس در جهان به شمار میرود، از مشخصههای ویژهٔ اقتصادی استان محسوب میشود.
صنایع دستی استان به دو دستهٔ صنایع دستی و کارگاهی(ماشینی) تقسیم میشوند:
– صنایع دستی شامل شال، پته و ترمه است که به غیر از پتهدوزی مابقی از رونق افتادهاند. صنایع دستی کارگاهی شامل قالیبافی، جاجیمبافی، گلیمبافی و خورجینبافی است که هنوز هم رواج دارند.
– صنایع ماشینی استان نیز به سه دستهٔ کارگاهی کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم میشوند که عبارتاند از سیمان، خانهسازی، نوشابهسازی، قند، ذغالسنگ و مس که معروفیت جهانی دارد.
از نظر اقتصادی منطقهٔ ویژه و آزاد تجاری سیرجان اهمیت استان کرمان را افزایش داده است. این منطقهٔ ویژه صرفنظر از تأثیراتی که در توسعهٔ اقتصادی کل استان دارد، از دیدگاه توسعهٔ جهانگردی نیز حائز اهمیت ویژه است و لذا به این مهم اجمالاً پرداخته میشود:
سیرجان به عنوان منطقهٔ آزاد تجاری در نقطهای از سرزمین کرمان قرار گرفته است که بطور طبیعی گذرگاه و معبر انتقال کالاهای تجاری از طریق خلیجفارس محسوب میشود.
سیرجان مسیر رفت و برگشت کلیهٔ کالاهای تجاری است که برای کشورهای آسیای میانه، قفقاز و روسیه، از بندر شهید رجایی هرمزگان وارد و خارج میگردند. سیرجان گذرگاه اصلی انتقال کالاها به کشورهای شرق ایران و همچنین اروپا و خلیجفارس است. در واقع این شهر محل اتصال کلیهٔ محورهای ترانزیتی و حمل و نقل کالا از جنوب به شمال، شرق و غرب ایران و سایر کشورهای شمالی، شرقی و غربی اروپا و خلیجفارس میباشد.
نکتهٔ قابلتوجه در مزیتهای نسبی سیرجان امکانات زیربنایی موجود و در حال بهرهبرداری میباشد که تماماً در این منطقه تجمع پیدا کردهاند. راه ترانزیت اصلی زمینی (جادهای و ریلی) از طریق بندر شهید رجایی به استانهای بزرگ و صنعتی کشور، (کرمان – فارس – یزد)، از مسیر شهرستان سیرجان و منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی عبور میکند.
سیرجان به عنوان یک قطب اقتصادی ویژه بر بستر مزیتهای باراندازی، در ساختار اقتصادی استان کرمان نقش و موقعیت قابل توجهی را احراز کرده است و در آینده نیز بر اهمیت این جایگاه اقتصادی افزوده خواهد شد.
۱۳ بهمن ۱۳۹۲
نظر کاربران :
استان كرمان پهناورترین استان ایران و زيبا استان کرمان ۷ اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد كه بينظره است با درختان کهنسال وآبشارها سرند کوه و
دوساری
اين استان پهناور ترين استان حال حاضر ايران است و اقليمهاي آب و هوايي مختلفي دارد از جمله شهداد، خبر (فتح خ و سكون ب)
در سفر به کرمان یا همون کرمون به شهر بردسیر هم سری بزنید خالی از لطف نخواهد بود قطعا
سلام
اطلاعاتی که دادین فک کنم مال ۲ دهه ی پیشه
اطلاعاتت قديميه آقا.
اون وقت كه كرمان استان دوم ايران بود بعد از خراسان مال خيلي سال پيشه.زمانيكه خراسان به سه استان تقسيم نشده بود.
الان سالهاي ساله كه كرمان پهناورترين استانه كشوره