ارگ تاریخی گوگد

ارگ تاریخی گوگد از بناهای بزرگ خشت و گلی ایران است که زمان ساخت آن به حدود چهار قرن پیش می‌رسد. تنها سند مکتوبی که از این بنا موجود است متعلق به حدود ۱۳۰ سال پیش است که نشان می‌دهد نصف بنای ارگ توسط شخصی به نام علیخان به عنوان مهریه به همسرش واگذار شده‌است و از آن پس به عنوان ارگ علیخانی نامیده شده‌است.
ارگ گوگد در زمان صلح به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار می‌گرفته و با توجه به وضع و موقعیت ویژه خود نسبت به کاروانسراهای مجاور، محل استراحت کاروان تجار سرشناس و یا حاکمان و والی‌های سایر ایالات ایران بوده‌است و حتی به استناد اظهارات افراد مسن شهر گوگد، آقا محمدخان قاجار نیز در لشکرکشی‌های خود چند روزی را در این محل اُتراق کرده‌است. ارگ تاریخی گوگد در زمان جنگ و حمله اشرار به عنوان دژ نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفته و در بالای درب ورودی شمالی قسمتی به عنوان شاه‌نشین وجود داشته‌است که هم‌اکنون به عنوان سوئیت ویژه مورد استفاده قرار می‌گیرد و حوض آبی در این شاه‌نشین وجود دارد که هر زمان درب توسط مهاجمین آتش زده می‌شد محافظین با تخلیه آب حوض آتش را خاموش می‌کرده‌اند.

همچنین سوراخ‌هایی روی دیوارهای مرتفع وجود دارد که از آن به عنوان سیستم امنیتی هشدار دهنده استفاده می‌شد به این صورت که کبوترهایی را در این سوراخها اسکان می‌داده‌اند که شب‌ها با بی‌قراری و سر و صدای این کبوتران متوجه ورود مهاجمان توسط قلاب و یا نردبان می‌شدند. از طرفی چاهی در قسمت جنوب شرقی ارگ وجود دارد که نشان می‌دهد برای روزهای مقاومت فکر آب آشامیدنی نیز می‌شده‌است. بر روی در ورودی ارگ دو درکوب وجود دارد که بزرگتر را مردکوب و کوچکتر را زن کوب می‌نامیده‌اند. که برعکس بقیه مناطق ایران زن‌کوب در سمت راست قرار گرفته‌است. در ساختمان ارگ وجود بنا در اطراف و فضای باز در وسط، همچنین وجود طبقات پائین و بالا نشان از معماری کاروانسرایی دارد که بیانگر رعایت نظام طبقاتی در اجتماع آن روز است به این صورت که استر و استربانان در طبقه پایین و در مجاورت هم و بازرگانان و افراد شاخص در طبقات بالا مسکن می‌گزیده‌اند که این فضاها پس از بازسازی هم اینک به عنوان مهمانسرا با امکانات مدرن شامل سوئیت‌های زیبا با سرویس‌های بهداشتی، رستوران و… پذیرای گردشگران ایرانی و خارجی است.

یکی دژ برآمد ز راه نخست

ز رزم آوران نام آن را بجست

شنید این سخن نام دژ گوگد است

در او ایمن از هرچه دیو و دد است